Χρήστος Τουμανίδης "Τα κατάλοιπα ενός αλήτη"

Vincent van Gogh, "Head of a peasant" (1884)

 

Τα κατάλοιπα ενός αλήτη

(Στίχοι από σκισμένα χειρόγραφα)

 

αντί προοιμίου

Αρχίζω να γράφω χωρίς να γνωρίζω τι θα βγει στο χαρτί.

Χωρίς να ξέρω αν αυτά τα γραφτά θα φτάσουνε στους άλλους.

Εν αρχή ην ο λόγος λοιπόν. Η γραμμένη σιωπή.

1

(Χωρίς αιτίες φανερές έγινα αυτό που είμαι.)

Πριν γίνω αλήτης, δεν ήξερα τι θα πει αλητεία.
Τι θα πει ουρανός και τι άβυσσος.
Έγινα ένας ταπεινός και καταφρονεμένος.
«Άχθος αρούρης» έγινα, κινούμενη εικόνα αποστροφής.

Έτσι κύλησε η ζωή μου η μισή! Κι έτσι όπου να ’ναι, τελειώνει.
Σαν τις σταγόνες μιας φθινοπωρινής βροχής.
Σαν ένα φύλλο χάρτινο που ο βοριάς το παίρνει.
Αλλά πολλά είδαν τα μάτια μου
που άλλος δεν τα είδε.
Γι’ αυτά λοιπόν αρχίζω να μιλώ...

«Αν θυμάμαι καλά, κάποτε ήταν η ζωή μου έκπαγλη γιορτή
που άνοιγαν όλες οι καρδιές και όλα τα κρασιά κυλούσαν.¹»

Vincent van Gogh, "Old Man at the Fireside" (1881)

2

Όταν ο δρόμος έγινε το σπίτι μου,
και η διαρκής φυγή η καθημερινότητα μου, τότε
άρχισα να γνωρίζω τον κόσμο απ’ την «καλή»
κι απ’ την «ανάποδη».
Τώρα ξέρω καλά τι θα πει
περιθώριο, έλεος, παράβαση, εγκλεισμός.
Τώρα είμαι ελεύθερος να υπάρχω και να μην υπάρχω.
Στην άκρη των γεγονότων, καθώς λεν,
κάτω από διαρκείς νεφέλες και αστραπές.
Στην δική μου ανυπόταχτη πολιτεία!
Στην Χώρα του Ποτέ
 και του Πάντα.





3

«Μια νύχτα κάθισα την ομορφιά στα γόνατά μου και την βρήκα πικρή και την βλαστήμησα...²»

 Στα σκοτεινά στενά και πλάι στα σκουπίδια,
εκεί που τελειώνει ο πολιτισμός, εκεί
κάτω απ’ τ’ αστέρια άρχισα να διαβάζω
 αλήτες, καταραμένους ποιητές.

Μέσα στην ποίηση βρήκα ξανά την χαμένη ψυχή μου.
 Την παλιά, ατσαλάκωτη περηφάνια μου.

Έτσι στάθηκα όρθιος και ακέραιος μες στη γυμνότητά μου.
Και είδα κατάματα την μοίρα μου.
Την μοίρα όλου του κόσμου.

(Απ’ τα ερέβη μέσα μου βαθειά, άρχισε κιόλας να χαράζει...)

Vincent van Gogh, "The Starry Night" (1889)

 

4

Κάποια στιγμή
 –χωρίς να είμαι θρησκευόμενος, πιστός–
μου φάνηκε πως είδα τον Θεό.
Και συνομίλησα ώρα πολλή μαζί του, ναι!
Και βγήκαν απ’ το στόμα μου κάποιες βαριές κουβέντες,
εκείνες που του είπε άλλοτε ο Χάμσουν:
«...Σου το φωνάζω ω! άγιε Βάαλ του ουρανού,
δεν υφίστασαι, δεν υπάρχεις,
μα κι αν υπήρχες θα σε καταριόμουν...
Έκαμες κατάχρηση της δύναμής σου απέναντί μου...
ω Μηδέν πάνσοφο... Παντελεήμον κάθαρμα...
σου γυρίζω την πλάτη, και τραβώ το δρόμο μου μπροστά...³»
Έτσι σκληρά του μίλησα,
κι Αυτός, ο Ελεήμων άκουγε, και μου χαμογελούσε!
Ώσπου, άξαφνα, χάθηκε στα σκοτάδια!

Κι εγώ γεμάτος ανακούφιση, έγειρα στη δική μου νύχτα.





5

Μια βροχερή Κυριακή του Σεπτεμβρίου
γυρεύοντας τόπο στεγνό και τόπο αγιασμένο,
βρήκα τις απαντήσεις μιας ολόκληρης, αλήτικης ζωής.
Κι έμαθα να μετρώ, αλλιώς, τις στάλες και τα δάκρυα,
πέρα απ’ τα σύννεφα και τις βροντές.
Μετρούσα ναι, απ’ την αρχή τ’ αστέρια.
Σαν παιδί.
Έτσι άντεξα τα βλέμματα και τις σιωπές των άλλων.
Και τις σειρήνες που κάθε τόσο παραβίαζαν
 την επικράτεια μου.

Vincent van Gogh, "Two Hands" (1885)

6

(Θα συνεχίσω να κοιτώ ψηλά λοιπόν και να διαβάζω γαλαξίες...)





7

Όχι, δεν έγινα σοφός, μήτε φιλόσοφος, μήτε ποιητής.
Παρέμεινα αλήτης. Φίλος των λέξεων.
Φίλος των λογισμών.

«Το πρώτο καθήκον του ανθρώπου που επιθυμεί να γίνει ποιητής,
είναι να γνωρίσει πλήρως τον εαυτό του⁴».

 

Vincent van Gogh, "At Eternity's Gate" (1890)

8

Αυτός είναι ο Κόσμος ο Μικρός, ο Ταπεινός, ο Μέγας.
Ο κόσμος μου. Ο κόσμος σας.
 Και η αθλιότητά σας.

Τα υπόλοιπα θα τα βρείτε στο κιβούρι μου.
Στη σιωπή που κλείστηκε εκεί.
Στα διάφανα φατνία των οστών μου.

Καληνύχτα κόσμε που αγάπησα τρελά την τρέλα σου!


---------------------------------------------------------------


                                                                            (Αθήνα, Δεκέμβριος 2013) 

                                                                       Χρήστος Τουμανίδης

Vincent van Gogh, "A Pair of Shoes" (1886)

___________

Σημειώσεις:

1. Α. Ρεμπώ, Μια εποχή στην Κόλαση, μτφρ. Ν. Σπάνιας, εκδ. Γνώση.
2. Α. Ρεμπώ, ό.π.

3. Από το έργο του Κνουτ Χάμσουν, Η πείνα, μτφρ. Β. Δασκαλάκης.

4. Το απόσπασμα είναι από την επιστολή του Ρεμπώ στον Πωλ Ντεμενύ, γνωστή ως «Επιστολή του Προφήτη».

Πηγή: Περιοδικό Φαρφουλάς, τχ. 16, σελ.52.

Πηγή για τις εικόνες: Wikimedia Commons.