Ιωάννης Σεβαστιανός Ρώσσης, "Χειμωνιάτικη θάλασσα"

ΧΕΙΜΩΝΙΑΤΙΚΗ ΘΑΛΑΣΣΑ


Από ψηλά την κοιτάζω
απέραντη ανάσα γκρίζου και λευκού.
Στέκω εκεί
μόνος με τις σκέψεις μου,
το βλέμμα χαμένο στα κύματα.

Όχι, καμιά Ταϊτή δεν συλλογίζομαι,
κανένα σέλας. Μου αρκεί
το παγκάκι αυτό
κάτω απ’ τους φοίνικες της Νέας Μάκρης,
τα λιγοστά καΐκια στο μικρό λιμάνι.
Μου αρκεί ο δυνατός βοριάς,
η απουσία του ήλιου,
το γκρίζο παραπέτασμα των σύννεφων
(από παιδί ανακούφιζε τη θλίψη μου).

Γέρασε η νοσταλγία μου.
Επέστρεψε πια παράτησε
τη ζωή στη θάλασσα.
Δεν την ξεγελά κανένα πλοίο
με τ’ όνομα ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ.
Μη ρωτήσεις λοιπόν τί περιμένω.
Έναν ήσυχο θάνατο,
αυτό περιμένω.

Τα κύματα υψώνονται,
αγγίζουν την άκρη του ορίζοντα
όπως αγγίξαμε κάποτε τα όνειρα−
με δισταγμό   με πυρετό
χωρίς ποτέ να τα κρατήσουμε.

Ο χρόνος στάζει αργά.
Κι η σκέψη μου καράβι χάρτινο
           έτοιμο να βουλιάξει. Το βαραίνουν
           οι άγκυρες τόσων φαντασμάτων.

           Ο άνεμος μιλάει γλώσσες
που δεν καταλαβαίνουμε.
Κι η θάλασσα κάτω
δεν είναι θάλασσα.
Είναι μάτι ψυχρό   ψαρίσιο
κάλεσμα χωρίς φωνή.

Μα κάτι από μας
−κάποιο βλέμμα μια ανάσα−
επιμένει να υπάρχει
στην παγωμένη της μανία.

Το κρύο περνάει μέσα μου.
Πού είναι
το ζεστό γάντι του χεριού σου;
το κεφάλι σου που έγερνε στον ώμο μου;

Παράξενο. Πρώτη φορά
δεν με τρομάζει το φως που μεγαλώνει.
Το μαγκάνι του χρόνου
γυρίζει μόνο του.
Παραμορφώνει
τους ανόητους Νάρκισσους.
Πώς να σταματήσεις με μάσκες ομορφιάς
την κλεψύδρα;
Ας έρθει λέω κι αυτό το καλοκαίρι
κι ας περάσει λιγότερο σκληρό
γι’ αυτούς που η θλίψη δυναστεύει.

Ο άνεμος φέρνει τ’ όνομά σου
σπασμένο   μισοειπωμένο
σαν το σκέλεθρο αυτής
της ψάθινης καρέκλας
πεταμένης στην άμμο.
Ήσουν ποτέ εδώ; Η μήπως
σε γέννησε η καταιγίδα;

Η μέρα σκαρφαλώνει αργά
δίχως να με βλέπει.
Ο ουρανός σκίζεται στα δυο.
Το κρύο περνάει μέσα μου.
Πού είναι
το ζεστό γάντι του χεριού σου;
το κεφάλι σου που έγερνε στον ώμο μου;

Πού είναι τα μαύρα μας μαλλιά;


                                            Μάτι, 8.2.2025
                   Ιωάννης Σεβαστιανός Ρώσσης



Πρώτη δημοσίευση.

Στην εικόνα:
Tom Jolliffe, «Metal bench, looking out to sea below Sugar Loaf».
Πηγή για την εικόνα: Wikimedia Commons.

Κώστας Θ. Ριζάκης, "προστημένο"

προστημένο


«σβήσε τώρα το φως» δίκην κι αφού αυστηράς
επιταγής στενών εν γένει περιθωρίων ώστε
μη εναλλακτικής ορίζουσας θα υπάκουσες
έκτοτε γλώσσα στο μισοσκόταδον δεν έβαλε ο

λιγούρης κι όπα οι φελλοί σαμπάνιας φουλ το
«πλαφ-πλουφ» τυφλά έως ταβανιού σκουντάφτει
στο «αγάπη κέρασμα είν’ αυτό;» ή «αψήφησα το
βολικόν απέφυγα τον σάλο» καθώς σαλεύει κάπου ε-

δώθε ο αυτουργός αγέρας το μείζον δε ανεπίδεκτον

στο έλασσον να ενδώσει κλωτσάς μα εκτός προσδόκιμου
                                                        ‒δοκάρι αντίς για δίχτυα‒



                                                                   Κώστας Θ. Ριζάκης




Ο ποιητής Κώστας Θ. Ριζάκης (Λαμία, 1960) εξέδωσε δεκαεπτά συλλογές, τη μία συγκεντρωτική (των εξ πρώτων ‒ γ΄ επαν. Κουκκίδα 2020). Διηύθυνε ή και συνδιηύθυνε επτά έως τώρα (σε εννέα εν συνόλω περ.) λογ. περιοδικά. Επίσης, επιμελήθηκε περί τα 220 βιβλία (ιδία ποιητικά), αρκετά αφιερώματα σε έντυπα άλλων, καθώς και τιμητικούς τόμους σε μορφές (Κ.Ε. Τσιρόπουλο, Γ. Πέγκλη, Μ. Μέσκο, Ο. Αλεξάκη, Σ. Σαράκη, Ζ. Σαμαρά, Β.Π. Καραγιάννη, Δ. Αγγελή, Γ.Χ. Θεοχάρη, Κ.Α. Κρεμμύδα, Σ.Σ. Σταμπόγλη ‒ τα τελευταία 2 υπό έκδοσιν) τής λογοτεχνίας μας. Ενασχολείται δε και συνεχίζει, με τη σύγχρονη γυναικεία γραφή (Ζ. Δαράκη, Λ. Παππά, Μ. Καραγιάννη, Κ. Κούσουλα, Χ. Κουτσουμπέλη, Έ. Λάγκε, Έ. Κορνέτη, Ν. Κεσμέτη, Κ. Ρουκ, Μ. Κουγιουμτζή, Α. Μπακονίκα, Ά. Γρίβα, Δ. Δημητριάδου, Ν. Χαλκιαδάκη, Δ. Μήττα, Η. Νικοπούλου, Λ. Καλλέργη). Πρόσεξε πολύ όσους νεώτερους άξιους. Τελευταία του συλλογή (με τον Σταύρο Σταμπόγλη) η, πυξίδα ουρανομήκης, εκδ. Παρέμβαση 2023. Έχουν γραφεί και εκδοθεί πολυάριθμα μελετήματα για το ποιητικό του έργο.



Πρώτη δημοσίευση

Στην εικόνα: René Magritte, «Les Amants», 1928.
Πηγή για την εικόνα: Wikimedia Commons.

Ingrid Jonker, "Τρία ποιήματα" (μετάφραση - επίμετρο: Ασημίνα Λαμπράκου)

Σκύλος


Κάτω από το χέρι σου ζαρώνω -ένας μιγάς
μέσα στη σιωπή που μουγκρίζει
κάτω απ’ τη σελήνη που πονεμένα γαυγίζει
στ’ άστρα ανάμεσα περιορισμένη, αυτή
στο τρομερό της
λευκό πήγαινε έλα.

(να πάω, θα ήθελα, λαγούς να κυνηγήσω
στον καταδικό μου χερσότοπο ⁽¹⁾
στις φλογισμένες μου πεδιάδες, ξανά
από ώχρα σε ώχρα, ω
των χεριών σας λευκοί πλατείς τόποι!)

Μ’ ολάνοιχτα από έκπληξη δόντια, απόψε στου
φεγγαριού θα συρθώ τον πανούργο ρυθμό
τη γλυκύτητά μου θ’ ακούσω και
το μακρύ στομφώδες γαύγισμά μου
από το σκυλόσπιτο θ’ απομακρύνω·
φεγγάρι λευκό, λευκό αφεντικό,
στη μέση της νύχτας.

❧

 
25 December 1960 ⁽²⁾


Πτέρυγα 130 στο πέρασμα δεξιά.
Είναι πέντε το πρωί αφού το καρότσι του γαλατά
έχει απομακρυνθεί με τ’ άλογά του, τα μάτια λαμπυρίζουν
στους στύλους με τα φώτα του δρόμου.
25 Δεκεμβρίου 1960.
Τα παιδιά κοιμούνται
στις Χριστουγεννιάτικες κάλτσες ανάμεσα σε δορυφόρους
αλογάκια, περίστροφα και καραμέλες
κοιμούνται, μπροστά στις σειρήνες του ήλιου
απέναντι από τα βομβαρδιστικά που
στις Χριστουγεννιάτικές σας κάλτσες και τα κεριά
πεταλούδες είναι κοιμισμένες.
Στο Νοσοκομείο Λόφος στέκει όρθιο ένα δέντρο που λαμποκοπά.
Πτέρυγα 130 στον διάδρομο δεξιά.
«Σίγουρα ήπιε ένα μπουκάλι μπράντι
και για ώρες ήταν ξαπλωμένος σε μια τέντα οξυγόνου.
Από το πρώτο του ποτήρι ξέρεις
είναι αλκοολικός»  (Κοίταξε, η αναλαμπή
απ’ της ημέρας τη λαμπερή κάννη
πάνω από την πόλη σημαδεύει!»
«Α ναι μα, κάποτε είπε ο ίδιος αυτός
είχε ένα όραμα του νεκρού Θεού του
Οι τελικές του λέξεις; Όχι
μόνο ξάπλωσε ήσυχα, με μάτια διεσταλμένα.»
Πτέρυγα 130. Ήταν φροντισμένος,
μάτια κλειστά, χέρια ήδη διπλωμένα,
το δωμάτιο ολόκληρο σαν μια υψωμένη ασπίδα.

Και κόντρα στο φως πάνω στο περβάζι του παράθυρου
το αλογάκι της Παναγίας σε ατελείωτη προσευχή.

❧

Η κούκλα μου σπάει σε κομμάτια


Η σκιά προειδοποιεί τον δρόμο
Ανάμεσα σε ισχνές μπλε ιακαράντες του ουρανού
Από ένα ψηλό μπαλκόνι ξεπετάχτηκε
Η σκιά προειδοποιεί τον ήλιο
Με το τραγούδι μιας τσίγκινης φλογέρας
Στον πολύβουο δρόμο έχει πέσει
Η κούκλα μου με ένα όνομα σαν σώμα
Σαν άνθρωπος θα μπορούσε να μιλήσει
Σαν σπουργίτι πυροβολήθηκε η κούκλα μου
Στοχεύοντας με ελεύθερο χέρι από το περβάζι παράθυρου
Ή μήπως ήταν ο άνεμος από μακριά
Ή μήπως ήταν το δικό μου χέρι
Η κούκλα μου έπεσε όταν ο ήλιος
Τον χάλκινό του ανήγγειλε κώδωνα στον ουρανό
Όταν τους τοίχους ασβέστωναν τα σύννεφα
Η σκιά αποσύρθηκε πίσω στο εσωτερικό
Η σκιά προϊδεάζει την ηλιόκτητη
Πορσελάνη με τον ουρανό πάνω ψηλά
Εάν έπεφτα από ένα ψηλό μπαλκόνι
Εάν ακρωτηριαζόμουν, θα έμοιαζα μάλλον κι εγώ κάπως έτσι.

❧

INGRID JONKER (ΙΝΓΚΡΙΝΤ ΓΙΟΝΚΕΡ), Νοτιοαφρικανή ποιήτρια.
Γεννήθηκε στο Βόρειο Ακρωτήριο στις 19 Σεπτεμβρίου 1933. Πέθανε από πνιγμό στις 19 Ιουλίου 1965 στο Κέιπ Τάουν.

Οι αντιξοότητες κατά την παιδική ηλικία, η ευαισθησία, η επιλογή θεματολογίας και το ποιητικό ύφος στα πρώτα της έργα όσο και ο τρόπος θανάτου της, ήταν τα κύρια στοιχεία με τα οποία η Ίνγκριντ Γιόνκερ διαβάστηκε, κρίθηκε, προβλήθηκε και κατατάχθηκε στο πλαίσιο της εξομολογητικής ποίησης, παρόμοια με το έργο άλλων που χρησιμοποίησαν τις έντονες προσωπικές τους εμπειρίες ως υλικό για το έργο τους, συγκρινόμενη με αναγνωρισμένες ομότεχνές της όπως η Σύλβια Πλαθ και η Ανν Σέξτον.

Ωστόσο, μια τέτοια θεώρηση κι εκτίμηση του έργου της, αποδυναμώνει την εικόνα προσώπου και την «φωνή» της ποιητικής της καθώς υποστηρίζουν και δείχνουν ορισμένοι από τους μελετητές της ανάμεσα στους οποίους και οι Antjie Krog, Yves T’Sjoen, Carlijn Cober:

Οι ανθολογίες περιλαμβάνουν μόνον «αγάπη νάνου,⁽³⁾ παιδικά ποιήματα, την αφελή Ingrid, την παιχνιδιάρα Ingrid – ποτέ την θυμωμένη μητέρα, την κριτική, πολιτικά στρατευμένη στοχάστρια». (Antjie Krog, μετάφραση Carlijn Cober από το: Korreltjie Niks Is My Dood, 2001).

Το πρόβλημα με την προσέγγιση της ποίησης της Γιόνκερ υπό καθαρά βιογραφικό πρίσμα είναι ότι όχι μόνο δημιουργεί μια μονοδιάστατη εικόνα τόσο του προσώπου όσο και του έργου της, αλλά η αποκλειστική εστίαση σε προσωπικά ζητήματα έχει επίσης οδηγήσει σε μια μυωπική στάση απέναντι στο ίδιο κείμενο – μια στάση που έχει τυφλώσει τους αναγνώστες ως προς άλλες πιθανές ερμηνείες ή αναγνώσεις του έργου της. (Yves T’Sjoen 2013, μετάφραση Carlijn Cober)

Τέλος, η Carlijn Cober σε εργασία της με θέμα την παράλληλη μελέτη δύο από τα εμβληματικά ποιήματα της Ι. Γ., τα: Ontvlugting και Ek Dryft in die Wind, δείχνει πως τα τοπία στην ποιητική της Γιόνκερ λειτουργούν ως καθρέφτες της εσωτερικής κατάστασης της ποιήτριας αντανακλώντας τις συναισθηματικές και πολιτικές εντάσεις, καταστάσεις ή και συνθήκες της εποχής της. Αναδεικνύει το γεγονός ότι μέσω της τοποποιητικής διαφαίνεται η σύνδεση μεταξύ του φυσικού τοπίου και των ανθρώπινων εμπειριών του εκτοπισμού και της αποξένωσης (έννοιες κατά Angelika Bammer: Cultural Identities in Question, 1994).

Υπό το πρίσμα των παραπάνω αναφορών, θα προέτρεπα σε μια ανάγνωση και των ποιημάτων που επέλεξα να παρουσιάσω εδώ, ανιχνεύοντας σε στίχους και εικόνες τα μηνύματα κοινωνικής αγωνίας τιμώντας έτσι συνολικά τον άνθρωπο για τον οποίο ο ίδιος ο Μαντέλα στις 24 Μαΐου 1994, ανοίγοντας το 1ο δημοκρατικά εκλεγμένο Κοινοβούλιο της Νότιας Αφρικής, είπε:

[...] με αυτό το θαυμάσιο όραμα, η Γιόνκερ μάς δείχνει πως η προσπάθειά μας πρέπει να είναι προς την κατεύθυνση της απελευθέρωσης της γυναίκας, του ανθρώπου, του παιδιού. Η Jonker υπήρξε και ποιήτρια και νοτιοαφρικανή, λευκή Αφρικανή και Αφρικάνερ. Υπήρξε καλλιτέχνης και ανθρώπινο ον. Στη μέση της απελπισίας, εξύμνησε την ελπίδα. Αντιμέτωπη με τον θάνατο, διεκδικούσε την ομορφιά της ζωής.

Ασημίνα Λαμπράκου

Ιούλιος 2025

Σημειώσεις
1. Karoo: https://www.britannica.com/place/Karoo
Dictionary: (πεζά) ένα άνυδρο νοτιοαφρικανικό οροπέδιο με κόκκινο αργιλώδες έδαφος.
2. At the death of Dylan Thomas. Στον θάνατο του Ντύλαν Τόμας.
3. Αναφορά στο ποίημα «Kaboutorliefde»,

Πηγές: South African History Online, allpoetry, Carlijn Cober, Kelwyn Sole

Το ποίημα «Σκύλος», μεταφράστηκε από τα γνήσια Αφρικάανς στα Αγγλικά από τον καθηγητή Πανεπιστημίου στο Κέιπ Τάουν, Kelwyn Sole.

Το ποίημα «Η κούκλα μου σπάει σε κομμάτια», ανήκει στη συλλογή Rook en Oker (1964) και μεταφράστηκε στα αγγλικά από τα Αφρικάανς από τον William Stewart.


Πηγή για την εικόνα:
https://brandsouthafrica.com/3988/play-your-part-category/ingrid-jonker-the-child-is-not-dead-2/

Alan Finlay, "Είσαι πιο δυνατός" (μετάφραση - επίμετρο: Ασημίνα Λαμπράκου)

Alan Finlay

ΕΙΣΑΙ ΠΙΟ ΔΥΝΑΤΟΣ


Είσαι πιο δυνατός από τις ειδήσεις
Ή αυτό το τσιγάρο
Ή τον άντρα που κουβαλάει
Την εξαντλημένη σάρκα των ξένων
Σαν ένα σκοτεινό δέντρο
Με ακυρώνει

Είσαι πιο δυνατός από τον άνεμο
Που περνά επάνω από το σπίτι μας
Σαν κάποιος περαστικός

Είσαι πιο δυνατός από την παρουσία ενός επισκέπτη
Κρατάς το χέρι μου, κυματίζει
Όπως σηκώνομαι, με οδηγείς προς το σκοτάδι

Είσαι πιο δυνατός από τον ήχο της ψυχής
Σε εμπόλεμες γκριμάτσες
Εκείνες μόνο λένε Τάισέ με
Τάισέ με
Σαν μικρά πουλιά
Η δύναμή σου ζει στα μικρά πουλιά
Σε ξέσπασμα από χαλάζι
Στου ανέμου το ψαχούλεμα
Ταΐζοντας ψυχρές, σκοτεινές σκιές

Είσαι πιο δυνατός από τον πόνο, και την φυγή
Είσαι πιο δυνατός από το παιδί που έχει τρέξει μακριά από το σκοτάδι
Από την απουσία του βρέφους

Είσαι πιο δυνατός από της τέχνης τα πυργωμένα δάκρυα
Από την σιωπή που ακολουθεί την έκθεση
Από την απωθημένη επιθυμία

Το μονοπάτι της πέτρας που μέσα από τον άνεμο πετάχτηκε

Σε συναντώ
Στου πόνου
Το επίκεντρο

Επάνω από
Τους κρατήρες
Κλαίω

Τώρα πετώ
Πιστεύω ότι έχω φτερά

Δεν υπάρχει καμιά κορυφή
Ή ευνουχισμός

Πώς θα σε αποκαλούμε;

Μέσα από τις σκυφτές σκιές
Των λέξεών μου κινούμαι

Σε μια διαδρομή
Καμπυλώνοντας προς την πόλη σου

Ακουμπάς στο χέρι μου ένα δέντρο
Από καιόμενες αλόες.



                       Μετάφραση: Ασημίνα Λαμπράκου

*    *    *

Ο Άλαν Φίνλεϊ διδάσκει επικοινωνία για κοινωνική αλλαγή στο Πρόγραμμα Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου Wits. Είναι συγγραφέας, ερευνητής και επιμελητής από το Γιοχάνεσμπουργκ. Έχει συγγράψει, μόνος ή σε συνεργασία με άλλους, και εκδώσει τέσσερεις ποιητικές συλλογές από το 1994 έως το 2010: Burning Aloes (Dye Hard Press, 1994), No Free Sleeping με τους Donald Parenzee και Vonani Bila (Botsotso Publishing, 1998), The Red Laughter of Guns in Green Summer Rain με τον Philip Zhuwao (Dye Hard Press, 2002) και Pusing from the riverbank (Dye Hard Press, 2010).
     Το 1994, με τον Robert Berold, επιμελήθηκε από κοινού μια συλλογή ποίησης της σχολής του Ανατολικού Ακρωτηρίου με τίτλο Parking Space (Ινστιτούτο για τη Μελέτη της Αγγλικής Γλώσσας στην Αφρική). Έχει επίσης επιμεληθεί από κοινού μια συλλογή νέας νοτιοαφρικανικής πεζογραφίας και ποίησης με την Arja Salafranca με τίτλο glass jars among trees (Jacana, 2003).
[Πηγή: African Poetry Digital Portal]



Στην εικόνα: Thomas Baines, «Baobab Tree, South Africa» (1861).
Πηγή για την εικόνα: Wikimedia Commons.

Ελένη Αλεξίου, "ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ, Δωμάτιο 205"

ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ, Δωμάτιο 205


Όταν το σώμα σου γίνει
μέσο βιοπορισμού, 50 ευρώ το νυχτοκάματο

χέρια επαγγελματίες θα λύνουν το κορδόνι της πιζάμας σου
χέρια της βάρδιας, τυχαία χέρια
ή βουλγάρικα της αποκλειστικής

ανίδεα θα γυμνώνουν τους μηρούς σου
χέρια τυφλά
εκπαιδευμένα

θα ’ναι το στήθος σου
άβολο σαν σκληρή πολυθρόνα
ανώφελο σα ληγμένος πυροσβεστήρας

το δέρμα σου φτηνό οστεοφυλάκιο
διάφανο σαν του καιρού το βιαστικό ξεμάκραιμα

το μέτωπό σου νεοσσός
κι εγώ;

πολύ μακριά να το ζεστάνω με τη φτερούγα της παλάμης μου;

πολύ βαθιά μέσα στη νύχτα;
πολύ αργά μες στη ζωή;



                                                     Ελένη Αλεξίου

Πρώτη δημοσίευση

Στην εικόνα: Μάτω Ιωαννίδου, Φαίδρα, μικτή τεχνική σε μουσαμά, 2021.

Η Ελένη Αλεξίου είναι φιλόλογος και καθηγήτρια κλασικής κιθάρας. Έργα της: Το Φλας (λογείον, 2009), Ποιήματα που γράψαμε μαζί (Μελάνι, 2015), επτά ανάσες πριν (Σαιξπηρικόν, 2022).

«Επτά χαϊκού για το φεγγάρι», Απόδοση από την Αγγλική: Σοφία Γιοβάνογλου

Hiroshi Yoshida, Kumoi Cherry Trees, 1926

«Επτά χαϊκού για το φεγγάρι»
Απόδοση από την Αγγλική: Σοφία Γιοβάνογλου

1.

Φέγγοντας στ’ άνθη,

θαμπώνει πίσ’ απ’ τ’ άνθη—

η πανσέληνος

(Μίουρα Τσιόρα)

Ohara Koson, Blossoming Plum Blossoms on a Branch Under at Full Moon, 1900-1936

2.

Ό,τι κι αν φορούν

φαντάζουνε όμορφοι

στο φεγγαρόφως

(Τσιγιό-τζο)

Utagawa Hiroshige or Ando Hiroshige, Night View of Saruwaka-machi,
No. 90 from One Hundred Famous Views of Edo, 1856

3.

Η νυχτερίδα

ζώνοντας το φεγγάρι

δεν τ’ αφήνει

(Κάτο Κιοτάι)

Takahashi Bihō, Bat and Moon, c. 1928–1930

4.

Δαμασκηνάνθια—

«Να, αυτό εδώ κλέψε!»

δείχν’ η σελήνη

 

(Κομπαγιασί Ίσα)

Yoshitoshi, 100 Aspects of the moon, The Yugao chapter from The Tale of Genji, No. 29

5.

Λευκές καμέλιες—

ακούς μόνο πώς πέφτουν

στο σεληνόφως

(Τακακούβα Ράνκο)

Koichi Okada, moonlight on tamagawa

6. 

Η πανσέληνος

τούμπες κάνει στο νερό

και ξεμακραίνει

 

(Σάνο Ριότα)

Koho Shoda, the wedding rocks, 1910

7.

Κυνηγημένη,

στο φεγγάρι κρύβεται—

η κωλοφωτιά

 

(Σάνο Ριότα)

Yoshitoshi, 100 Aspects of the Moon, No. 11

II. Τα χαϊκού στην Αγγλική


1.
Highlighting the blossoms,
clouded by blossoms—
the moon


2.
Whatever they wear
they become beautiful
moon-viewing


3.
The bat
circling the moon
would not leave it


4.
Plum blossoms—
“Steal this one here!”
points the moon


5.
White camellias—
only the sound of their falling
moonlit night


6.
The moon in the water
turns somersaults
and flows away


7.
Pursued,
it hides in the moon—
the firefly





ΙΙΙ. Σύντομα βιογραφικά ποιητών/ποιητριών

1.
Miura Chora (Μίουρα Τσιόρα, 1729–1780): Γεννήθηκε στη Σίμα (στη σημερινή επαρχία Μίε) της Ιαπωνίας, αλλά έζησε στο Ίσε. Ήταν πετυχημένος δάσκαλος των χαϊκού και είχε πολλούς μαθητές, τον ακολουθούσε, όμως, η φήμη του ανεύθυνου και του σπάταλου. Συναναστράφηκε ποιητές, όπως ο Γιόσα Μπουσόν (1716 – 1783), και ηγήθηκε του κινήματος αναβίωσης της ποίησής του κατά τον 18ο αι.

2.
Chiyo-Jo (Τσιγιό-τζο, 1703–1775): Ποιήτρια και ζωγράφος που έζησε στην πόλη Χακουσάν της Ιαπωνίας. Άρχισε να γράφει χαϊκού σε ηλικία μόλις δεκαπέντε ετών, ενώ, αργότερα, μαθήτευσε δίπλα στον Καγκάμι Σίκο (1665 – 1731), μαθητή του Ματσούο Μπασό (1644 – 1694). Ξεχώρισε για τη βαθιά της αγάπη προς τον φυσικό κόσμο και γνώρισε μεγάλη επιτυχία χάρη στην αμεσότητα της έκφρασής της και τη μαεστρία της στη χρήση της γλώσσας.

3.
Katō Kyōtai (Κάτο Κιοτάι, 1732–1792): Γεννημένος στη Ναγκόγια της Ιαπωνίας, προσπάθησε να ανεβάσει το επίπεδο των χαϊκού από τη χυδαιότητα της γραφής τους στις μέρες του στην ανωτερότητα της γραφής του Ματσούο Μπασό (1644 – 1694). Στη συνέχεια, ακολούθησε τον τρόπο του Γιόσα Μπουσόν (1716 – 1783), συνδυάζοντας τη δύναμη της εικονοποιίας με την επιμελή παρατήρηση τόσο του φυσικού κόσμου όσο και των ανθρώπινων συναισθημάτων και αντιδράσεων.

4.
Kobayashi Issa (Κομπαγιασί Ίσα, 1763–1827): Γεννήθηκε στην Κασιβαμπάρα της Ιαπωνίας και, όταν έγινε 14 ετών, εγκατέλειψε το σπίτι του πατέρα του, λόγω διαφωνιών με τη μητριά του, για να πάει να διδαχθεί την τέχνη του χαϊκού στο Έντο (σημερινό Τόκιο). Η ζωή του σημαδεύτηκε από απανωτές τραγωδίες. Θεωρήθηκε ο πιο συμπονετικός από όλους τους δασκάλους των χαϊκού· τον χαρακτήριζε μια ιδιαίτερη ευαισθησία απέναντι στα παιδιά και τους απλούς ανθρώπους.

5.
Takakuwa Rankō (Τακακούβα Ράνκο, 1726–1798): Γεννήθηκε στην πόλη Καναζάβα (Kanazawa) και κατόπιν μετακόμισε στο Κιότο, όπου άσκησε την ιατρική. Προώθησε το στυλ του Ματσούο Μπασό (1644 – 1694) στη σύνθεση των χαϊκού, συλλέγοντας τα γραπτά του τελευταίου, τα δικά του, όμως, ποιήματα θεωρήθηκαν ότι υστερούσαν σε αυθεντικότητα σύλληψης.

6-7.
Sano Ryōta (Σάνο Ριότα, 1890–1954): Γεννήθηκε στην Επαρχία Νιιγκάτα της Ιαπωνίας και εισήγαγε νέους τρόπους έκφρασης για τη φύση.





IV. Υποσημειώσεις

Υποσ. 1: Όλοι οι παραπάνω ποιητές/ποιήτριες εντάσσονται στην Περίοδο Έντο ή Τοκουγκάγουα της Ιαπωνικής Λογοτεχνίας (1603 - 1868) και μόνο ο τελευταίος (Σάνο Ριότα) στην Περίοδο Τόκιο (1868 - σήμερα).

Υποσ. 2: Για τα μεταφρασμένα πιο πάνω χαϊκού από τη Ιαπωνική στην Αγγλική γλώσσα, όπως και για το μεγαλύτερο μέρος των σύντομων βιογραφικών των Ιαπώνων ποιητών/ποιητριών, βλ. Addiss, St./ Yamamoto, F./Yamamoto, A. (Επιμ. 2009). Haiku: an anthology of Japanese poems, SHAMBHALA PUBLICATIONS, INC.

V. Πηγές για τις εικόνες:

Επάνω εικόνα: https://www.scholten-japanese-art.com/kacho_fugetsu_19.php
1: https://artvee.com/dl/plum-blossom-and-full-moon/
2: https://www.brooklynmuseum.org/objects/121704
3: https://collections.artsmia.org/art/91665/bat-and-moon-takahashi-biho
4: https://en.wikipedia.org/wiki/One_Hundred_Aspects_of_the_Moon
5: http://www.ukiyoe-gallery.com/detail-b294.htm
6: https://archive.org/details/28550g1/28550g1.jpg
7: https://en.wikipedia.org/wiki/One_Hundred_Aspects_of_the_Moon

Κώστας Θ. Ριζάκης, "συνθετότητες"

συνθετότητες


πύραυλος πυροδοτηθείς οπόσον πια εκ
θυμού ποιαν όμως ρέεις κυρίαρχος κ’ η
αιτία τί ’ταν που στραπατσάρισεν
έναν όπως το σύστημα μέχρις τούδε
δηλοί χρυσούν εδώ κανόνα π’ άγγλος

θαν τζεντελμάτιζεν ρισκάρων επ κάλ-
λιον φι η αρχή τής μετοχής η απεύθυνση
δένουσα γάντι φλέγματος μ’ απάσης της
σαξωνικής φυλής·
                                    αλλά είχεν εντόνως ήδη

ηττηθεί ποθώντας ναν ρεφάρει διακαώς εσ-
 
τράφην στα ποιήματα πυροδοτών ισοσθενώς
                                          χασούρα τήν χασούρα


                                         Κώστας Θ. Ριζάκης

Ο ποιητής Κώστας Θ. Ριζάκης (Λαμία, 1960) εξέδωσε δεκαεπτά συλλογές, τη μία συγκεντρωτική (των εξ πρώτων ‒ γ΄ επαν. Κουκκίδα 2020). Διηύθυνε ή και συνδιηύθυνε επτά έως τώρα (σε εννέα εν συνόλω περ.) λογ. περιοδικά. Επίσης, επιμελήθηκε περί τα 220 βιβλία (ιδία ποιητικά), αρκετά αφιερώματα σε έντυπα άλλων, καθώς και τιμητικούς τόμους σε μορφές (Κ.Ε. Τσιρόπουλο, Γ. Πέγκλη, Μ. Μέσκο, Ο. Αλεξάκη, Σ. Σαράκη, Ζ. Σαμαρά, Β.Π. Καραγιάννη, Δ. Αγγελή, Γ.Χ. Θεοχάρη, Κ.Α. Κρεμμύδα, Σ.Σ. Σταμπόγλη ‒ τα τελευταία 2 υπό έκδοσιν) τής λογοτεχνίας μας. Ενασχολείται δε και συνεχίζει, με τη σύγχρονη γυναικεία γραφή (Ζ. Δαράκη, Λ. Παππά, Μ. Καραγιάννη, Κ. Κούσουλα, Χ. Κουτσουμπέλη, Έ. Λάγκε, Έ. Κορνέτη, Ν. Κεσμέτη, Κ. Ρουκ, Μ. Κουγιουμτζή, Α. Μπακονίκα, Ά. Γρίβα, Δ. Δημητριάδου, Ν. Χαλκιαδάκη, Δ. Μήττα, Η. Νικοπούλου, Λ. Καλλέργη). Πρόσεξε πολύ όσους νεώτερους άξιους. Τελευταία του συλλογή (με τον Σταύρο Σταμπόγλη) η, πυξίδα ουρανομήκης, εκδ. Παρέμβαση 2023. Έχουν γραφεί και εκδοθεί πολυάριθμα μελετήματα για το ποιητικό του έργο.

Πρώτη δημοσίευση

Στην εικόνα: σχέδιο του Henri de Montaut (1868), από εικονογράφηση του βιβλίου «Από τη Γη στη Σελήνη», του Ιουλίου Βερν.
Πηγή για την εικόνα: Wikimedia Commons.

Ιωάννης Σεβαστιανός Ρώσσης, "Το πανηγύρι της Άνοιξης"

ΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ

                              μνήμη Δημήτρη Ιορδ. Καρασάββα

                              Σωσμένος πια αποθέτεις
                              το Τάμα Σου στο Βωμό της Λύτρωσης
                              Κομματιασμένα ποιήματα
                              αφημένα ευλαβικά...
                                          Δ.I. Καρασάββας


Γύρω μου θρασομανάει
της άνοιξης το πανηγύρι. Όλα εδώ ξανά
το ηχηρό φωνάζοντας  π α ρ ώ ν:
Οι φρέζιες    τα σαλκίμια    οι μανταλίδες
φτενά χαμομηλάκια
(τρέμω μην τα πατήσω)
και λευκά
λιγνόκορμα σαμντάνια τα σπερδούκλια
όλα εδώ:
των τριφυλλιών τα κίτρινα ανθάκια    οι παπαρούνες
τον ερχομό της Κόρης να γιορτάσουν
και μόνο εσύ απών
                                    παλιέ μου φίλε.

Την κακόφωνη ακούω καρακάξα
αντί γι’ ανάκουστο πουλάκι.
Οι άλλοι την μπερδεύουν με την κίσσα.
Μα όχι εμείς, Δημήτρη.
 
Το τελευταίο σου βιβλίο πάλι ξεφυλλίζω.
Σίγουρα ξέρεις πια τί είναι η Βέρροια
με δύο ρο. Θα έμαθες
                           όπως κι εγώ
τί είναι ο ποιητής: κύνας
αμέριμνος μπροστά στον Μεγαλέξανδρο.
Ήφαιστος μόνος
ευτυχισμένος στη σπηλιά του.

Στην ύστατη αφιέρωση σε μένα
τη φιλία σου πάλι ανασαίνω    πριν
τους πικρούς μου στίχους σαν αγέρι ψιθυρίσω
στα φύλλα τα καινούργια της συκιάς.

Ακέραιο ποίημα το δικό μου    αφημένο ευλαβικά
στην παρουσία σου.

Με αγάπη τη Βέρροια θυμάμαι. Στο χέρι σου
τους ξέγνοιαστους «Καιρούς» σου να κρατάς.


                                                     Μάτι, 4.4.2025
                            Ιωάννης Σεβαστιανός Ρώσσης




Πρώτη δημοσίευση

Στην εικόνα: Sandro Botticelli, «Primavera».
Πηγή για την εικόνα: Wikimedia Commons.

Κώστας Θ. Ριζάκης, "ο γόρδιους διαλύων"

ο γόρδιους διαλύων


αγωνιών τού πρωινού πέρναγεν άλματι
ικανώ ταυτίσεως μεσημέρι προς άγραν
δη κορύφωσης στο βράδυ ταβανώνει τό
ζόρισμα στίζει ιδού καταδικής του λογικής
«η σφίξη στάζεις ό,τι υγρόν» εν προκειμένω
λάδι κερνάς στα εναπομείναντα πρωτο-
φανή φθοράν σαλακουτιάζεις τοπ χαρτί ή εν-

άρετος γκρι πάθους πέλματι φωναπλώθης φως
                                  ως εκπορθμεύσας γρίφους ‒



                                            Κώστας Θ. Ριζάκης

Ο ποιητής Κώστας Θ. Ριζάκης (Λαμία, 1960) εξέδωσε δεκαεπτά συλλογές, τη μία συγκεντρωτική (των εξ πρώτων ‒ γ΄ επαν. Κουκκίδα 2020). Διηύθυνε ή και συνδιηύθυνε επτά έως τώρα (σε εννέα εν συνόλω περ.) λογ. περιοδικά. Επίσης, επιμελήθηκε περί τα 220 βιβλία (ιδία ποιητικά), αρκετά αφιερώματα σε έντυπα άλλων, καθώς και τιμητικούς τόμους σε μορφές (Κ.Ε. Τσιρόπουλο, Γ. Πέγκλη, Μ. Μέσκο, Ο. Αλεξάκη, Σ. Σαράκη, Ζ. Σαμαρά, Β.Π. Καραγιάννη, Δ. Αγγελή, Γ.Χ. Θεοχάρη, Κ.Α. Κρεμμύδα, Σ.Σ. Σταμπόγλη ‒ τα τελευταία 2 υπό έκδοσιν) τής λογοτεχνίας μας. Ενασχολείται δε και συνεχίζει, με τη σύγχρονη γυναικεία γραφή (Ζ. Δαράκη, Λ. Παππά, Μ. Καραγιάννη, Κ. Κούσουλα, Χ. Κουτσουμπέλη, Έ. Λάγκε, Έ. Κορνέτη, Ν. Κεσμέτη, Κ. Ρουκ, Μ. Κουγιουμτζή, Α. Μπακονίκα, Ά. Γρίβα, Δ. Δημητριάδου, Ν. Χαλκιαδάκη, Δ. Μήττα, Η. Νικοπούλου, Λ. Καλλέργη). Πρόσεξε πολύ όσους νεώτερους άξιους. Τελευταία του συλλογή (με τον Σταύρο Σταμπόγλη) η, πυξίδα ουρανομήκης, εκδ. Παρέμβαση 2023. Έχουν γραφεί και εκδοθεί πολυάριθμα μελετήματα για το ποιητικό του έργο.

Πρώτη δημοσίευση

Στην εικόνα: Jean-Simon Berthélemy, «Alexander cuts the Gordian Knot» (1767).
Πηγή για την εικόνα: Wikimedia Commons.

Ασημίνα Λαμπράκου, "Λόλα, να μια πατρίδα"

Ασημίνα Λαμπράκου

Λόλα, να μια πατρίδα

(κάπου στην Ακαδημία Πλάτωνος)

να πήρε το μάτι μου ή μην του τόπου με ζάλισ’ η γαλήνη
τον Πλάτωνα στο ποδήλατο καβάλα τη ρούγα ν’ ανεβαίνει
δρόμο τρίστρατο μακρύ στη Λιάκουρα ώς πέρα
το ποίημα να σηκώσει λάβαρο
κι όπλο βαρύ στην πλάτη του Ζητουνιάτη;

σα να ’πια ήλιο αλμύρα και χαμομήλι ανθό
τόση που ήτανε θολή τ’ ανθρώπου η εικόνα
κάτω από γαλάζιο όψιμο βαθύ
κι ολίγον πράσινο φιδάτο
στο λούκι πλάι το στενό
με νούμερο στο έντεκα ν’ αθροίζει


                        στον Κώστα Θ. Ριζάκη

Πρώτη δημοσίευση

Η φωτογραφία είναι της Ασημίνας Λαμπράκου.

Κώστας Θ. Ριζάκης, "το όπλον φωτοδότη"

το όπλον φωτοδότη


όταν τυχόν ετύγχανεν της προσοχής
των άλλων χαίρονταν βέβαια πολύ(ν)
απροκαλύπτως έβγαζεν καλόν τότε
εαυτόν αλλά σε αντίθετον περίπτωσιν
δεν δάκτυλον κινούσεν μοναχοφάη τόν
ανέβαζαν παρτάκια τόν χλευάζαν’ έτσι
λοιπόν ο ποιητής φτυσμένος πια από χέρι

κονταροκτύπησε ουρανόν λαμπερά φέξαν’ τ’ άστρα


                                                   Κώστας Θ. Ριζάκης

Ο ποιητής Κώστας Θ. Ριζάκης (Λαμία, 1960) εξέδωσε δεκαέξι συλλογές, τη μία συγκεντρωτική (των εξ πρώτων ‒ γ΄ επαν. Κουκκίδα 2020). Διηύθυνε ή και συνδιηύθυνε επτά έως τώρα (σε εννέα εν συνόλω περ.) λογ. περιοδικά. Επίσης, επιμελήθηκε περί τα 200 βιβλία (ιδία ποιητικά), αρκετά αφιερώματα σε έντυπα άλλων, καθώς και τιμητικούς τόμους σε μορφές (Κ.Ε. Τσιρόπουλο, Γ. Πέγκλη, Μ. Μέσκο, Ο. Αλεξάκη, Σ. Σαράκη, Ζ. Σαμαρά, Β.Π. Καραγιάννη, Δ. Αγγελή, Γ.Χ. Θεοχάρη, Κ.Α. Κρεμμύδα, Σ.Σ. Σταμπόγλη ‒ τα τελευταία 2 υπό έκδοσιν) τής λογοτεχνίας μας. Ενασχολείται δε και συνεχίζει, με τη σύγχρονη γυναικεία γραφή (Ζ. Δαράκη, Λ. Παππά, Μ. Καραγιάννη, Κ. Κούσουλα, Χ. Κουτσουμπέλη, Έ. Λάγκε, Έ. Κορνέτη, Ν. Κεσμέτη, Κ. Ρουκ, Μ. Κουγιουμτζή, Α. Μπακονίκα, Ά. Γρίβα, Δ. Δημητριάδου, Ν. Χαλκιαδάκη, Δ. Μήττα, Η. Νικοπούλου, Λ. Καλλέργη). Πρόσεξε πολύ όσους νεώτερους άξιους. Τελευταία του συλλογή (με τον Σταύρο Σταμπόγλη) η, πυξίδα ουρανομήκης, εκδ. Παρέμβαση 2023. Έχουν γραφεί και εκδοθεί πολυάριθμα μελετήματα για το ποιητικό του έργο.

Πρώτη δημοσίευση

Στην εικόνα: Adolf Schrödter, «Don Quichotte reading in his armchair» (1834).

Πηγή για την εικόνα: Wikimedia Commons.