W. H. Auden, "Musée des Beaux Arts"

W. H. Auden

MUSÉE DES BEAUX ARTS


Ποτέ δεν κάναν λάθος οι Παλιοί Τεχνίτες
Πάνω στον ανθρώπινο πόνο: πώς την καταλαβαίναν
Τη θέση του στη ζωή· πως έρχεται να μας εύρει
Καθώς τρώει ο άλλος ή ανοίγει ένα παράθυρο ή ακόμη περπατά βαριεστημένος·
Πως, όταν οι γέροντες με πάθος, με κατάνυξη προσμένουν
Το θαύμα της γέννησης, πρέπει πάντα να υπάρχουν παιδάκια
Που δεν πολυγυρεύουν να γίνει τέτοιο πράγμα, πατινάροντας
Σε μια δεξαμενή στην άκρη του δάσους.
Ποτέ δεν ξέχασαν πως ακόμη
Και το φριχτό μαρτύριο πρέπει να πάει το δρόμο του
Οπωσδήποτε σε μια γωνιά, σε κάποιον ανοικοκύρευτο τόπο
Όπου οι σκύλοι συνεχίζουν τη σκυλίσια ζωή τους και τ’ άλογο του βασανιστή
Ξύνει τ’ αθώα του καπούλια σ’ ένα δέντρο.

Στον Ίκαρο του Μπρέγκελ λόγου χάρη: πώς καθετί γυρνά τη ράχη
Πολύ νωθρά στον όλεθρο· μπορεί ο ζευγάς
Ν’ άκουσε την πλαταγή στη θάλασσα, την έκθετη κραυγή,
Όμως γι’ αυτόν δεν ήταν σπουδαίο ατύχημα· κι ο ήλιος τη δουλειά του
Έλαμπε στα πόδια τ’ άσπρα που βουλιάζαν στο πράσινο
Νερό· και τ’ αλαφρύ δαπανηρό καράβι που είδε ασφαλώς
Κάτι εκπληχτικό, τ’ αγόρι που έπεφτε απ’ τον ουρανό,
Έπρεπε κάπου να φτάσει κι αμέριμνο τράβηξε ανοιχτά.


                                                                       Δεκέμβρης 1938


                                        Μετάφραση: Γιώργος Σεφέρης

Πηγή: Γιώργος Σεφέρης, Αντιγραφές, Ίκαρος 2005
(δεύτερη φωτολιθογραφική ανατύπωση της δεύτερης έκδοσης του 1978).

Στην εικόνα: Pieter Bruegel the Elder, «Landscape with the Fall of Icarus» (1558).
Πηγή για την εικόνα: Wikimedia Commons

Ο Γιώργος Σεφέρης ως έμπνευση

ΣΕΣΙΛ ΔΑΙΥ ΛΙΟΥΙΣ

Η ΑΙΘΟΥΣΑ

                                    Στον Γιώργο Σεφέρη


Σ’ αυτή την αίθουσα — ήτανε κάπου
Στα βάθη των ανακτόρων, αλλά κανείς,
Μήτε βασιλικός επισκέπτης μήτε
Ευνοούμενη παλλακή, την είχανε ποτέ πατήσει —
Σ’ αυτή την αίθουσα συνήθιζε ν’ αποσύρεται.
Πρόθυμος να διαθέτει τον εαυτό του, με προφύλαξη όμως
Στους αυλικούς, ικέτες, δύσκαμπτους πρέσβεις,
Ή στους ευλύγιστους δολοφόνους, αυτός, στην αθέατη
          τούτην αίθουσα
Με ύφος ενός που επειγόντως καλούν
Σπουδαία ζητήματα σε κάποιο ανώτατο καθήκον,
Αφήνοντάς τους όλους, αποτραβιούνταν.

Κι εμείς τη φανταζόμασταν πρόσφορα ετοιμασμένη
Για κοινωνία με το Θεό, για στοχασμούς
Πάνω στη Δίκαιη Πολιτεία, ή τουλάχιστο κρησφύγετο
Για υπέρτερα όργια… Μονάχα αυτός
Την ήξερε την αίθουσα:  χωρίς παράθυρα
Κι όμως αερική, γυμνή κι όμως γεμάτη
Παλιοπράγματα που βρίσκουνται σε κάθε
Αγαπημένη των παιδιών σοφίτα· και πως
Απλούστατα πήγαινε εκεί για να ελέγξει
Τον εαυτό του, για να βεβαιωθεί
Πως πίσω απ’ τη βασιλική προαίρεση και αφαίρεση
Έμενε στη ζωή, ήταν πραγματικός.






ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΜΑκΚΑΡΘΥ

ΘΑ ΦΥΓΩ ΑΠ’ ΤΟ ΚΑΡΑΒΙ ΜΟΥ

                 Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει…
                 Το καράβι που ταξιδεύει το λένε ΑΓ ΩΝΙΑ 937

                                                          ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ


Ναυτολογήθηκα στο «Σύνταγμα»
για 46 λιμάνια, μέρες 67·
καλό καράβι
ταπέτα πέρα ώς πέρα, καθαρό
και μάστορας του μπριτζ ο Γκόρεν·
όλο χαρά και ξεγνοιασιά
— ο Ισμπράντσεν έτσι το διαφήμιζε —
καλοθάλασσο με το παραπάνω.

Αψηφώντας τις φουρτούνες του Ατλαντικού
σκαμπανεβάζοντας στις φουσκοθαλασσιές της Αφρικής
ήταν κάπως μεγάλο για τη Μεσόγειο,
σίγουρα για το Αιγαίο.
Με τέτοιο βύθισμα πώς να πλευρίσουμε
περιμέναμε αρόδο.

Ξενιτεμένος
έξω από τη γλώσσα σου, μεταφρασμένος
απ’ το καράβι «Αγωνία» 937
ανέβηκες βίαια στο καράβι μας,
με μια κραυγή για την Ελλάδα, Γιώργο Σεφέρη.

Με της Ελλάδας τις πληγές
μας πλήγωσες.
Μας πλήγωσες με το βαθύ βογκητό
γυναικών που ολόλυζαν μέσα από τους αιώνες —
και με τη ρηχή σιωπή
της θαμμένης φλογέρας.

Μας πλήγωσες με το φόβο τον κοφτερό
του σπασμένου κουπιού, δείχνοντας τον τάφο
στ’ ακρογιάλι
και με τη μουγκή πίκρα του λιμανιού
όταν μισέψουν όλα τα καράβια.

Μας πλήγωσες με την ασπράδα
της αμυγδαλιάς της ανθισμένης
και με τα μαύρα αποκαΐδια
στα δεκατισμένα χωριά.

Μας πλήγωσες
με τη γλύκα του ροδιού
και με την πίκρα
της θαλασσινής αρμύρας.

Μας πλήγωσες
με τ’ αλαφρύ περπάτημα των παιδιών,
με τα βαριά μαρμάρινα κεφάλια
και με τις ασήκωτες πέτρες.

Μας πλήγωσες ώσμε το θάνατο
κι ώσμε τη ζωή.

Έντεκα λιμάνια μ’ απομένουν
όμως θα φύγω απ' το καράβι μου
για να μπαρκάρω με το «Αγωνία 937».



                                                    Μετάφραση: Γιώργος Σεφέρης




Πηγή: Γιώργος Σεφέρης, Αντιγραφές, Ίκαρος 2005
(δεύτερη φωτολιθογραφική ανατύπωση της 2^ης έκδοσης του 1978).


Στην εικόνα: Γιάννης Ψυχοπαίδης, Πορτρέτο Γ. Σεφέρη.
Πηγή για την εικόνα: Η Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα
(https://www.greek-language.gr/).

Γιώργος Σεφέρης, "Τρία κρυφά ποιήματα"

ΠΑΝΩ ΣΕ ΜΙΑ ΧΕΙΜΩΝΙΑΤΙΚΗ ΑΚΤΙΝΑ


Γ΄

Οι σύντροφοι μ’ είχαν τρελάνει
με θεοδόλιχους εξάντες πετροκαλαμήθρες
και τηλεσκόπια που μεγαλώναν πράγματα−
καλύτερα να μέναν μακριά.
Πού θα μας φέρουν τέτοιοι δρόμοι;
Όμως η μέρα εκείνη που άρχισε
μπορεί δεν έσβησε ακόμη
με μια φωτιά σ’ ένα φαράγγι σαν τριαντάφυλλο
και μια θάλασσα ανάερη στα πόδια του Θεού.



Δ΄

Είπες εδώ και χρόνια:
«Κατά βάθος είμαι ζήτημα φωτός».
Και τώρα ακόμη σαν ακουμπάς
στις φαρδιές ωμοπλάτες του ύπνου
ακόμη κι όταν σε ποντίζουν
στο ναρκωμένο στήθος του πελάγου
ψάχνεις γωνιές όπου το μαύρο
έχει τριφτεί και δεν αντέχει
αναζητάς ψηλαφητά τη λόγχη
την ορισμένη να τρυπήσει την καρδιά σου
για να την ανοίξει στο φως.





ΕΠΙ ΣΚΗΝΗΣ


Δ΄

Η θάλασσα· πώς έγινε έτσι η θάλασσα;
Άργησα χρόνια στα βουνά·
με τύφλωσαν οι πυγολαμπίδες.
Τώρα σε τούτο τ’ ακρογιάλι περιμένω
ν’ αράξει ένας άνθρωπος
ένα υπόλειμμα, μια σχεδία.

Μα μπορεί να κακοφορμίσει η θάλασσα;
Ένα δελφίνι την έσκισε μια φορά
κι ακόμη μια φορά
η άκρη του φτερού ενός γλάρου.

Κι όμως ήταν γλυκό το κύμα
όπου έπεφτα παιδί και κολυμπούσα
κι ακόμη σαν ήμουν παλικάρι
καθώς έψαχνα σχήματα στα βότσαλα,
γυρεύοντας ρυθμούς,
μου μίλησε ο Θαλασσινός Γέρος:
«Εγώ είμαι ο τόπος σου·
ίσως να μην είμαι κανείς
αλλά μπορώ να γίνω αυτό που θέλεις».



ΣΤ΄

Πότε θα ξαναμιλήσεις;
Είναι παιδιά πολλών ανθρώπων τα λόγια μας.
Σπέρνουνται γεννιούνται σαν τα βρέφη
ριζώνουν θρέφουνται με το αίμα.
Όπως τα πεύκα
κρατούνε τη μορφή του αγέρα
ενώ ο αγέρας έφυγε, δεν είναι εκεί
το ίδιο τα λόγια
φυλάγουν τη μορφή του ανθρώπου
κι ο άνθρωπος έφυγε, δεν είναι εκεί.
Ίσως γυρεύουν να μιλήσουν τ’ άστρα
που πάτησαν την τόση γύμνια σου μια νύχτα
ο Κύκνος ο Τοξότης ο Σκορπιός
ίσως εκείνα.
Αλλά πού θά εισαι τη στιγμή που θα ’ρθει
εδώ σ’ αυτό το θέατρο το φως;





ΘΕΡΙΝΟ ΗΛΙΟΣΤΑΣΙ


Γ΄

Κι όμως σ’ αυτό τον ύπνο
τ’ όνειρο ξεπέφτει τόσο εύκολα
στο βραχνά.
Όπως το ψάρι που άστραψε κάτω απ’ το κύμα
και χώθηκε στο βούρκο του βυθού
ή χαμαιλέοντας όταν αλλάζει χρώμα.
Στην πολιτεία που έγινε πορνείο
μαστροποί και πολιτικιές
διαλαλούν σάπια θέλγητρα·
η κυματόφερτη κόρη
φορεί το πετσί της γελάδας
για να την ανεβεί το ταυρόπουλο·
ο ποιητής
χαμίνια του πετούν μαγαρισιές
καθώς βλέπει τ’ αγάλματα να στάζουν αίμα.
Πρέπει να βγεις από τούτο τον ύπνο·
τούτο το μαστιγωμένο δέρμα.



Ε΄

Ο κόσμος τυλιγμένος στα ναρκωτικά σεντόνια
δεν έχει τίποτε άλλο να προσφέρει
παρά τούτο το τέρμα.
                                        Στη ζεστή νύχτα
η μαραμένη ιέρεια της Εκάτης
με γυμνωμένα στήθη ψηλά στο δώμα
παρακαλά μια τεχνητή πανσέληνο, καθώς
δυο ανήλικες δούλες που χασμουριούνται
αναδεύουν σε μπακιρένια χύτρα
αρωματισμένες φαρμακείες.
Αύριο θα χορτάσουν όσοι αγαπούν τα μυρωδικά.

Το πάθος της και τα φτιασίδια
είναι όμοια με της τραγωδού
ο γύψος τους μάδησε κιόλας.






Τρία κρυφά ποιήματα (1966).
Πηγή: «Γιώργος Σεφέρης, Ποιήματα», εκδ. Ίκαρος, 20^η έκδοση, 2000.

Γιώργος Σεφέρης, "Ημερολόγιο καταστρώματος Α΄"

Ο ΓΥΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΞΕΝΙΤΕΜΕΝΟΥ


—Παλιέ μου φίλε τι γυρεύεις;
χρόνια ξενιτεμένος ήρθες
με εικόνες που έχεις αναθρέψει
κάτω από ξένους ουρανούς
μακριά απ’ τον τόπο το δικό σου.

—Γυρεύω τον παλιό μου κήπο·
τα δέντρα μού έρχουνται ώς τη μέση
κι οι λόφοι μοιάζουν με πεζούλια
κι όμως σαν ήμουνα παιδί
έπαιζα πάνω στο χορτάρι
κάτω από τους μεγάλους ίσκιους
κι έτρεχα πάνω σε πλαγιές
ώρα πολλή λαχανιασμένος.

—Παλιέ μου φίλε ξεκουράσου
σιγά σιγά θα συνηθίσεις·
θ’ ανηφορίσουμε μαζί
στα γνώριμά σου μονοπάτια
θα ξαποστάσουμε μαζί
κάτω απ’ το θόλο των πλατάνων
σιγά-σιγά θα ’ρθούν κοντά σου
το περιβόλι κι οι πλαγιές σου.

—Γυρεύω το παλιό μου σπίτι
με τ’ αψηλά τα παραθύρια
σκοτεινιασμένα απ’ τον κισσό
γυρεύω την αρχαία κολόνα
που κοίταζε ο θαλασσινός.
Πώς θες να μπω σ’ αυτή τη στάνη;
οι στέγες μού έρχουνται ώς τους ώμους
κι όσο μακριά και να κοιτάξω
βλέπω γονατιστούς ανθρώπους
λες κάνουνε την προσευχή τους.

—Παλιέ μου φίλε δε μ’ ακούς;
σιγά-σιγά θα συνηθίσεις
το σπίτι σου είναι αυτό που βλέπεις
κι αυτή την πόρτα θα χτυπήσουν
σε λίγο οι φίλοι κι οι δικοί σου
γλυκά να σε καλωσορίσουν.

—Γιατί είναι απόμακρη η φωνή σου;
σήκωσε λίγο το κεφάλι
να καταλάβω τι μου λες
όσο μιλάς τ’ ανάστημά σου
ολοένα πάει και λιγοστεύει
λες και βυθίζεσαι στο χώμα.

—Παλιέ μου φίλε συλλογίσου
σιγά σιγά θα συνηθίσεις
η νοσταλγία σού έχει πλάσει
μια χώρα ανύπαρχτη με νόμους
έξω απ’ τη γης κι απ’ τους ανθρώπους.

—Πια δεν ακούω τσιμουδιά
βούλιαξε κι ο στερνός μου φίλος
παράξενο πώς χαμηλώνουν
όλα τριγύρω κάθε τόσο
εδώ διαβαίνουν και θερίζουν
χιλιάδες άρματα δρεπανηφόρα.


                                                          Αθήνα, άνοιξη ’38





ΤΟ ΦΥΛΛΟ ΤΗΣ ΛΕΥΚΑΣ


Έτρεμε τόσο που το πήρε ο άνεμος
έτρεμε τόσο πώς να μην το πάρει ο άνεμος
πέρα μακριά
μια θάλασσα
πέρα μακριά
ένα νησί στον ήλιο
και τα χέρια σφίγγοντας τα κουπιά
πεθαίνοντας την ώρα που φάνηκε το λιμάνι
και τα μάτια κλειστά
σε θαλασσινές ανεμώνες.

Έτρεμε τόσο πολύ
το ζήτησα τόσο πολύ
στη στέρνα με τους ευκαλύπτους
την άνοιξη και το φθινόπωρο
σ’ όλα τα δάση γυμνά
θεέ μου το ζήτησα.





ΤΟ ΓΙΑΣΕΜΙ


Είτε βραδιάζει
είτε φέγγει
μένει λευκό
το γιασεμί.





Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΙΝΗΣ

                                                                  Ἀσίνην τε…
                                                                     ΙΛΙΑΔΑ


Κοιτάξαμε όλο το πρωί γύρω γύρω το κάστρο
αρχίζοντας από το μέρος του ίσκιου εκεί που η θάλασσα
πράσινη και χωρίς αναλαμπή, το στήθος σκοτωμένου παγονιού
μας δέχτηκε όπως ο καιρός χωρίς κανένα χάσμα.
Οι φλέβες του βράχου κατέβαιναν από ψηλά
στριμμένα κλήματα γυμνά πολύκλωνα ζωντανεύοντας
στ’ άγγιγμα του νερού, καθώς το μάτι ακολουθώντας τις
πάλευε να ξεφύγει το κουραστικό λίκνισμα
χάνοντας δύναμη ολοένα.

Από το μέρος του ήλιου ένας μακρύς γιαλός ολάνοιχτος
και το φως τρίβοντας διαμαντικά στα μεγάλα τείχη.
Κανένα πλάσμα ζωντανό τ’ αγριοπερίστερα φευγάτα
κι ο βασιλιάς της Ασίνης που τον γυρεύουμε δυο χρόνια τώρα
άγνωστος λησμονημένος απ’ όλους κι από τον Όμηρο
μόνο μια λέξη στην Ιλιάδα κι εκείνη αβέβαιη
ριγμένη εδώ σαν την εντάφια χρυσή προσωπίδα.
Την άγγιξες, θυμάσαι τον ήχο της; κούφιο μέσα στο φως
σαν το στεγνό πιθάρι στο σκαμμένο χώμα·
κι ο ίδιος ήχος μες στη θάλασσα με τα κουπιά μας.
Ο βασιλιάς της Ασίνης ένα κενό κάτω απ’ την προσωπίδα
παντού μαζί μας παντού μαζί μας, κάτω από ένα όνομα:
«Ἀσίνην τε… Ἀσίνην τε…»
                                                  και τα παιδιά του αγάλματα
κι οι πόθοι του φτερουγίσματα πουλιών κι ο αγέρας
στα διαστήματα των στοχασμών του και τα καράβια του
αραγμένα σ’ άφαντο λιμάνι·
κάτω απ’ την προσωπίδα ένα κενό.

Πίσω από τα μεγάλα μάτια τα καμπύλα χείλια τους βοστρύχους
ανάγλυφα στο μαλαματένιο σκέπασμα της ύπαρξής μας
ένα σημείο σκοτεινό που ταξιδεύει σαν το ψάρι
μέσα στην αυγινή γαλήνη του πελάγου και το βλέπεις:
ένα κενό παντού μαζί μας.
Και το πουλί που πέταξε τον άλλο χειμώνα
με σπασμένη φτερούγα
σκήνωμα ζωής,
κι η νέα γυναίκα που έφυγε να παίξει
με τα σκυλόδοντα του καλοκαιριού
κι η ψυχή που γύρεψε τσιρίζοντας τον κάτω κόσμο
κι ο τόπος σαν το μεγάλο πλατανόφυλλο που παρασέρνει ο χείμαρρος του ήλιου
με τ’ αρχαία μνημεία και τη σύγχρονη θλίψη.

Κι ο ποιητής αργοπορεί κοιτάζοντας τις πέτρες κι αναρωτιέται
υπάρχουν άραγε
ανάμεσα στις χαλασμένες τούτες γραμμές τις ακμές τις αιχμές τα κοίλα

     και τις καμπύλες
υπάρχουν άραγε
εδώ που συναντιέται το πέρασμα της βροχής του αγέρα και της φθοράς
υπάρχουν, η κίνηση του προσώπου το σχήμα της στοργής
εκείνων που λιγόστεψαν τόσο παράξενα μες στη ζωή μας
αυτών που απόμειναν σκιές κυμάτων και στοχασμοί με την απεραντοσύνη του

     πελάγου
ή μήπως όχι δεν απομένει τίποτε παρά μόνο το βάρος
η νοσταλγία του βάρους μιας ύπαρξης ζωντανής
εκεί που μένουμε τώρα ανυπόστατοι λυγίζοντας
σαν τα κλωνάρια της φριχτής ιτιάς σωριασμένα μέσα στη διάρκεια της απελπισίας
ενώ το ρέμα κίτρινο κατεβάζει αργά βούρλα ξεριζωμένα μες στο βούρκο
εικόνα μορφής που μαρμάρωσε με την απόφαση μιας πίκρας παντοτινής.
Ο ποιητής ένα κενό.

Ασπιδοφόρος ο ήλιος ανέβαινε πολεμώντας
κι από το βάθος της σπηλιάς μια νυχτερίδα τρομαγμένη
χτύπησε πάνω στο φως σαν τη σαΐτα πάνω στο σκουτάρι:
«Ἀσίνην τε Ἀσίνην τε…». Να ’ταν αυτή ο βασιλιάς της Ασίνης
που τον γυρεύουμε τόσο προσεχτικά σε τούτη την ακρόπολη
γγίζοντας κάποτε με τα δάχτυλά μας την αφή του πάνω στις πέτρες.

Ασίνη, καλοκαίρι 1938 - Αθήνα, Γεν. ’40

Ημερολόγιο Καταστρώματος A΄ (1940).
Πηγή: «Γιώργος Σεφέρης, Ποιήματα», εκδ. Ίκαρος, 20η έκδοση, 2000.

Γιώργος Σεφέρης, "Κίχλη"

Γ΄

ΤΟ ΝΑΥΑΓΙΟ ΤΗΣ «ΚΙΧΛΗΣ»

 

«Το ξύλο αυτό που δρόσιζε το μέτωπό μου
τις ώρες που το μεσημέρι πύρωνε τις φλέβες
σε ξένα χέρια θέλει ανθίσει. Πάρ’ το, σου το χαρίζω·
δες, είναι ξύλο λεμονιάς…»
                                                  Άκουσα τη φωνή
καθώς εκοίταζα στη θάλασσα να ξεχωρίσω
ένα καράβι που το βούλιαξαν εδώ και χρόνια·
το ’λεγαν «Κίχλη»· ένα μικρό ναυάγιο· τα κατάρτια,
σπασμένα, κυματίζανε λοξά στο βάθος, σαν πλοκάμια
ή μνήμη ονείρων, δείχνοντας το σκαρί του
στόμα θαμπό κάποιου μεγάλου κήτους νεκρού
σβησμένο στο νερό. Μεγάλη απλώνουνταν γαλήνη.

Κι άλλες φωνές σιγά-σιγά με τη σειρά τους
ακολουθήσαν· ψίθυροι φτενοί και διψασμένοι
που βγαίναν από του ήλιου τ’ άλλο μέρος, το σκοτεινό·
θα ’λεγες γύρευαν να πιουν αίμα μια στάλα·
ήτανε γνώριμες μα δεν μπορούσα να τις ξεχωρίσω.
Κι ήρθε η φωνή του γέρου, αυτή την ένιωσα
πέφτοντας στην καρδιά της μέρας
ήσυχη, σαν ακίνητη:
«Κι α με δικάσετε να πιω φαρμάκι, ευχαριστώ·
το δίκιο σας θα ’ναι το δίκιο μου· πού να πηγαίνω
γυρίζοντας σε ξένους τόπους, ένα στρογγυλό λιθάρι.
Το θάνατο τον προτιμώ·
ποιος πάει για το καλύτερο ο θεός το ξέρει».

Χώρες του ήλιου και δεν μπορείτε ν’ αντικρίσετε τον ήλιο.
Χώρες του ανθρώπου και δεν μπορείτε ν’ αντικρίσετε τον
          άνθρωπο.

ΤΟ ΦΩΣ

Καθώς περνούν τα χρόνια
πληθαίνουν οι κριτές που σε καταδικάζουν·
καθώς περνούν τα χρόνια και κουβεντιάζεις με λιγότερες
          φωνές,
βλέπεις τον ήλιο μ’ άλλα μάτια·
ξέρεις πως εκείνοι που έμειναν, σε γελούσαν,
το παραμίλημα της σάρκας, ο όμορφος χορός
που τελειώνει στη γύμνια.
Όπως, τη νύχτα στρίβοντας στην έρμη δημοσιά,
άξαφνα βλέπεις να γυαλίζουν τα μάτια ενός ζώου
που έφυγαν κιόλας, έτσι νιώθεις τα μάτια σου·
τον ήλιο τον κοιτάς, έπειτα χάνεσαι μες στο σκοτάδι·
ο δωρικός χιτώνας
που αγγίξανε τα δάχτυλά σου και λύγισε σαν τα βουνά,
είναι ένα μάρμαρο στο φως, μα το κεφάλι του είναι στο
          σκοτάδι.
Κι αυτούς που αφήσαν την παλαίστρα για να πάρουν τα
          δοξάρια
και χτύπησαν το θεληματικό μαραθωνοδρόμο
κι εκείνος είδε τη σφενδόνη ν’ αρμενίζει στο αίμα
ν’ αδειάζει ο κόσμος όπως το φεγγάρι
και να μαραίνουνται τα νικηφόρα περιβόλια·
τους βλέπεις μες στον ήλιο, πίσω από τον ήλιο.
Και τα παιδιά που κάναν μακροβούτια απ’ τα μπαστούνια
πηγαίνουν σαν αδράχτια γνέθοντας ακόμη,
σώματα γυμνά βουλιάζοντας μέσα στο μαύρο φως
μ’ ένα νόμισμα στα δόντια, κολυμπώντας ακόμη,
καθώς ο ήλιος ράβει με βελονιές μαλαματένιες
πανιά και ξύλα υγρά και χρώματα πελαγίσια·
ακόμη τώρα κατεβαίνουνε λοξά
προς τα χαλίκια του βυθού
οι άσπρες λήκυθοι.

Αγγελικό και μαύρο, φως,
γέλιο των κυμάτων στις δημοσιές του πόντου,
δακρυσμένο γέλιο,
σε βλέπει ο γέροντας ικέτης
πηγαίνοντας να δρασκελίσει τις αόρατες πλάκες
καθρεφτισμένο στο αίμα του
που γέννησε τον Ετεοκλή και τον Πολυνείκη.
Αγγελική και μαύρη, μέρα·
η γλυφή γέψη της γυναίκας που φαρμακώνει το
          φυλακισμένο
βγαίνει απ’ το κύμα δροσερό κλωνάρι στολισμένο στάλες.
Τραγούδησε μικρή Αντιγόνη, τραγούδησε, τραγούδησε…
δε σου μιλώ για περασμένα, μιλώ για την αγάπη·
στόλισε τα μαλλιά σου με τ’ αγκάθια του ήλιου,
σκοτεινή κοπέλα·
η καρδιά του Σκορπιού βασίλεψε,
ο τύραννος μέσα απ’ τον άνθρωπο έχει φύγει,
κι όλες οι κόρες του πόντου, Νηρηίδες, Γραίες
τρέχουν στα λαμπυρίσματα της αναδυομένης·
όποιος ποτέ του δεν αγάπησε θ’ αγαπήσει,
στο φως·
                     και είσαι
σ’ ένα μεγάλο σπίτι με πολλά παράθυρα ανοιχτά
τρέχοντας από κάμαρα σε κάμαρα, δεν ξέροντας από πού
          να κοιτάξεις πρώτα,
γιατί θα φύγουν τα πεύκα και τα καθρεφτισμένα βουνά
          και το τιτίβισμα των πουλιών
θ’ αδειάσει η θάλασσα, θρυμματισμένο γυαλί, από βοριά
          και νότο
θ’ αδειάσουν τα μάτια σου απ’ το φως της μέρας
πως σταματούν ξαφνικά κι όλα μαζί τα τζιτζίκια.

Πόρος, «Γαλήνη», 31 του Οχτώβρη 1946

«Κίχλη» 1947.
Πηγή: «Γιώργος Σεφέρης, Ποιήματα», εκδ. Ίκαρος, 20η έκδοση, 2000.
 
Στην εικόνα: Henri Adolphe Schaep, «Nachtelijk werk in de dokken».
Πηγή για την εικόνα: Wikimedia Commons.

Γιώργος Σεφέρης, "Ερωτικός Λόγος"

ΕΡΩΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ

Ἔστι δὲ φῦλον ἐν ἀνθρώποισι ματαιότατον,

ὅστις αἰσχύνων ἐπιχώρια παπταίνει τὰ πόρσω,

μεταμώνια θηρεύων ἀκράντοις ἐλπίσιν.

                                                             ΠΙΝΔΑΡΟΣ

Α΄

Ρόδο της μοίρας, γύρευες να βρεις να μας πληγώσεις

μα έσκυβες σαν το μυστικό που πάει να λυτρωθεί

κι ήταν ωραίο το πρόσταγμα που δέχτηκες να δώσεις

κι ήταν το χαμογέλιο σου σαν έτοιμο σπαθί.

Του κύκλου σου το ανέβασμα ζωντάνευε τη χτίση

από τ’ αγκάθι σου έφευγε του δρόμου ο στοχασμός

η ορμή μας γλυκοχάραζε γυμνή να σ’ αποχτήσει

ο κόσμος ήταν εύκολος· ένας απλός παλμός.

Β΄

Τα μυστικά της θάλασσας ξεχνιούνται στ’ ακρογιάλια

η σκοτεινάγρα του βυθού ξεχνιέται στον αφρό·

λάμπουνε ξάφνου πορφυρά της μνήμης τα κοράλλια…

Ω μην ταράξεις… πρόσεξε ν’ ακούσεις τ’ αλαφρό

ξεκίνημά της… τ’ άγγιξες το δέντρο με τα μήλα

το χέρι απλώθη κι η κλωστή δείχνει και σε οδηγεί…

Ω σκοτεινό ανατρίχιασμα στη ρίζα και στα φύλλα

να ’σουν εσύ που θα ’φερνες την ξεχασμένη αυγή!

Στον κάμπο του αποχωρισμού να ξανανθίζουν κρίνα

μέρες ν’ ανοίγουνται ώριμες, οι αγκάλες τ’ ουρανού,

να φέγγουν στο αντηλάρισμα τα μάτια μόνο εκείνα

αγνή η ψυχή να γράφεται σαν το τραγούδι αυλού…

Η νύχτα να ’ταν που έκλεισε τα μάτια; Μένει αθάλη,

σαν από δοξαριού νευρά μένει πνιχτό βουητό,

μια στάχτη κι ένας ίλιγγος στο μαύρο γυρογιάλι

κι ένα πυκνό φτερούγισμα στην εικασία κλειστό.

Ρόδο του ανέμου, γνώριζες μα ανέγνωρους μας πήρες

την ώρα που θεμέλιωνε γιοφύρια ο λογισμός

να πλέξουνε τα δάχτυλα και να διαβούν δυο μοίρες

και να χυθούν στο χαμηλό κι αναπαμένο φως.

Γ΄

Ω σκοτεινό ανατρίχιασμα στη ρίζα και στα φύλλα!

Πρόβαλε ανάστημα άγρυπνο στο πλήθος της σιωπής

σήκωσε το κεφάλι από τα χέρια τα καμπύλα

το θέλημά σου να γενεί και να μου ξαναπείς

τα λόγια που άγγιζαν και σμίγαν το αίμα σαν αγκάλη·

κι ας γείρει ο πόθος σου βαθύς σαν ίσκιος καρυδιάς

και να μας πλημμυράει με των μαλλιών σου τη σπατάλη

από το χνούδι του φιλιού στα φύλλα της καρδιάς.

Χαμήλωναν τα μάτια σου κι είχες το χαμογέλιο

που ανιστορούσαν ταπεινά ζωγράφοι αλλοτινοί.

Λησμονημένο ανάγνωσμα σ’ ένα παλιό ευαγγέλιο

το μίλημά σου ανάσαινε κι η ανάλαφρη φωνή:

«Είναι το πέρασμα του χρόνου σιγαλό κι απόκοσμο

κι ο πόνος απαλά μες στην ψυχή μου λάμνει

χαράζει η αυγή τον ουρανό, τ’ όνειρο μένει απόντιστο

κι είναι σα να διαβαίνουν μυρωμένοι θάμνοι.

»Με του ματιού τ’ αλάφιασμα, με του κορμιού το ρόδισμα

ξυπνούν και κατεβαίνουν σμάρι περιστέρια

με περιπλέκει χαμηλό το κυκλωτό φτερούγισμα

ανθρώπινο άγγιγμα στον κόρφο μου τ’ αστέρια.

»Την ακοή μου ως να ’σμιξε κοχύλι βουίζει ο αντίδικος

μακρινός κι αξεδιάλυτος του κόσμου ο θρήνος

μα είναι στιγμές και σβήνουνται και βασιλεύει δίκλωνος

ο λογισμός του πόθου μου, μόνος εκείνος.

»Λες κι είχα αναστηθεί γυμνή σε μια παρμένη θύμηση

σαν ήρθες γνώριμος και ξένος, ακριβέ μου

να μου χαρίσεις γέρνοντας την απέραντη λύτρωση

που γύρευα από τα γοργά σείστρα του ανέμου…»

Το ραγισμένο ηλιόγερμα λιγόστεψε κι εχάθη

κι έμοιαζε πλάνη να ζητάς τα δώρα τ’ ουρανού.

Χαμήλωναν τα μάτια σου. Του φεγγαριού τ’ αγκάθι

βλάστησε και φοβήθηκες τους ίσκιους του βουνού.

…Μες στον καθρέφτη η αγάπη μας, πώς πάει και λιγοστεύει

μέσα στον ύπνο τα όνειρα, σκολειό της λησμονιάς

μέσα στα βάθη του καιρού, πώς η καρδιά στενεύει

και χάνεται στο λίκνισμα μιας ξένης αγκαλιάς…

Δ΄

Δυο φίδια ωραία κι αλαργινά, του χωρισμού πλοκάμια

σέρνουνται και γυρεύουνται στη νύχτα των δεντρών,

για μιαν αγάπη μυστική σ’ ανεύρετα θολάμια

ακοίμητα γυρεύουνται δεν πίνουν και δεν τρων.

Με γύρους με λυγίσματα κι η αχόρταγή τους γνώμη

κλώθει, πληθαίνει, στρίβει, απλώνει κρίκους στο κορμί

που κυβερνούν αμίλητοι του έναστρου θόλου οι νόμοι

και του αναδεύουν την πυρή κι ασίγαστη αφορμή.

Το δάσος στέκει ριγηλό της νύχτας αντιστύλι

κι είναι η σιγή τάσι αργυρό όπου πέφτουν οι στιγμές

αντίχτυποι ξεχωρισμένοι, ολόκληροι, μια σμίλη

προσεχτική που δέχουνται πελεκητές γραμμές…

Αυγάζει ξάφνου το άγαλμα. Μα τα κορμιά έχουν σβήσει

στη θάλασσα στον άνεμο στον ήλιο στη βροχή.

Έτσι γεννιούνται οι ομορφιές που μας χαρίζει η φύση

μα ποιος να ξέρει αν πέθανε στον κόσμο μια ψυχή.

Στη φαντασία θα γύριζαν τα χωρισμένα φίδια

(Το δάσος λάμπει με πουλιά βλαστούς και ροδαμούς)

μένουν ακόμη τα σγουρά γυρέματά τους, ίδια

του κύκλου τα γυρίσματα που φέρνουν τους καημούς.

Ε΄

Πού πήγε η μέρα η δίκοπη που είχε τα πάντα αλλάξει;

Δε θα βρεθεί ένας ποταμός να ’ναι για μας πλωτός;

Δε θα βρεθεί ένας ουρανός τη δρόσο να σταλάξει

για την ψυχή που νάρκωσε κι ανάθρεψε ο λωτός;

Στην πέτρα της υπομονής προσμένουμε το θάμα

που ανοίγει τα επουράνια κι είν’ όλα βολετά

προσμένουμε τον άγγελο σαν το πανάρχαιο δράμα

την ώρα που του δειλινού χάνουνται τ’ ανοιχτά

τριαντάφυλλα… Ρόδο άλικο του ανέμου και της μοίρας,

μόνο στη μνήμη απόμεινες, ένας βαρύς ρυθμός

ρόδο της νύχτας πέρασες, τρικύμισμα πορφύρας

τρικύμισμα της θάλασσας… Ο κόσμος είναι απλός.

                               Αθήνα, Οχτώβρης 1929 - Δεκέμβρης 1930

Από τη συλλογή «Στροφή», (1931).

Πηγή, ο τόμος «Γιώργος Σεφέρης, Ποιήματα», εκδ. Ίκαρος, 20η έκδοση, 2000.

Γιώργος Σεφέρης, "Γυμνοπαιδία"

ΓΥΜΝΟΠΑΙΔΙΑ

Η Θήρα γεωλογικώς συνίσταται εξ ελαφρόπετρας

και πορσελάνης, εν τω κόλπω δ’ αυτής… εφάνησαν και

κατεβυθίσθησαν νήσοι. Υπήρξε κέντρον αρχαιοτάτης

θρησκείας ένθα ετελούντο λυρικοί χοροί αυστηρού και

βαρέος ρυθμού καλούμενοι γυμνοπαιδίαι.

ΟΔΗΓΟΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Α΄. ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ

Σκύψε αν μπορείς στη θάλασσα τη σκοτεινή ξεχνώντας

τον ήχο μιας φλογέρας πάνω σε πόδια γυμνά

που πάτησαν τον ύπνο σου στην άλλη ζωή τη βυθισμένη.

Γράψε αν μπορείς στο τελευταίο σου όστρακο

τη μέρα τ’ όνομα τον τόπο

και ρίξε το στη θάλασσα για να βουλιάξει.

Βρεθήκαμε γυμνοί πάνω στην αλαφρόπετρα

κοιτάζοντας τ’ αναδυόμενα νησιά

κοιτάζοντας τα κόκκινα νησιά να βυθίζουν

στον ύπνο τους, στον ύπνο μας.

Εδώ βρεθήκαμε γυμνοί κρατώντας

τη ζυγαριά που βάραινε κατά το μέρος

της αδικίας.

Φτέρνα της δύναμης θέληση ανίσκιωτη λογαριασμένη

         αγάπη

στον ήλιο του μεσημεριού σχέδια που ωριμάζουν,

δρόμος της μοίρας με το χτύπημα της νέας παλάμης

στην ωμοπλάτη·

στον τόπο που σκορπίστηκε που δεν αντέχει

στον τόπο που ήταν κάποτε δικός μας

βουλιάζουν τα νησιά σκουριά και στάχτη.

Βωμοί γκρεμισμένοι

κι οι φίλοι ξεχασμένοι

φύλλα της φοινικιάς στη λάσπη.

Άφησε τα χέρια σου αν μπορείς, να ταξιδέψουν

εδώ στην κόχη του καιρού με το καράβι

που άγγιξε τον ορίζοντα.

Όταν ο κύβος χτύπησε την πλάκα

όταν η λόγχη χτύπησε το θώρακα

όταν το μάτι γνώρισε τον ξένο

και στέγνωσε η αγάπη

μέσα σε τρύπιες ψυχές·

όταν κοιτάζεις γύρω σου και βρίσκεις

κύκλο τα πόδια θερισμένα

κύκλο τα χέρια πεθαμένα

κύκλο τα μάτια σκοτεινά·

όταν δε μένει πια ούτε να διαλέξεις

το θάνατο που γύρευες δικό σου,

ακούγοντας μια κραυγή

ακόμη και του λύκου την κραυγή,

το δίκιο σου·

άφησε τα χέρια σου αν μπορείς να ταξιδέψουν

ξεκόλλησε απ’ τον άπιστο καιρό

και βούλιαξε,

βουλιάζει όποιος σηκώνει τις μεγάλες πέτρες.

Β΄. ΜΥΚΗΝΕΣ

Δώσ’ μου τα χέρια σου, δώσ’ μου τα χέρια σου,

         δώσ’ μου τα χέρια σου.

Είδα μέσα στη νύχτα

τη μυτερή κορυφή του βουνού

είδα τον κάμπο πέρα πλημμυρισμένο

με το φως ενός αφανέρωτου φεγγαριού

είδα, γυρίζοντας το κεφάλι

τις μαύρες πέτρες συσπειρωμένες

και τη ζωή μου τεντωμένη σα χορδή

αρχή και τέλος

η τελευταία στιγμή·

τα χέρια μου.

Βουλιάζει όποιος σηκώνει τις μεγάλες πέτρες·

τούτες τις πέτρες τις εσήκωσα όσο βάσταξα

τούτες τις πέτρες τις αγάπησα όσο βάσταξα

τούτες τις πέτρες, τη μοίρα μου.

Πληγωμένος από το δικό μου χώμα

τυραννισμένος από το δικό μου πουκάμισο

καταδικασμένος από τους δικούς μου θεούς,

τούτες τις πέτρες.

Ξέρω πως δεν ξέρουν, αλλά εγώ

που ακολούθησα τόσες φορές

το δρόμο απ’ το φονιά στο σκοτωμένο

από το σκοτωμένο στην πληρωμή

κι από την πληρωμή στον άλλο φόνο,

ψηλαφώντας

την ανεξάντλητη πορφύρα

το βράδυ εκείνο του γυρισμού

που άρχισαν να σφυρίζουν οι Σεμνές

στο λιγοστό χορτάρι —

είδα τα φίδια σταυρωτά με τις οχιές

πλεγμένα πάνω στην κακή γενιά

τη μοίρα μας.

Φωνές από την πέτρα από τον ύπνο

βαθύτερες εδώ που ο κόσμος σκοτεινιάζει,

μνήμη του μόχθου ριζωμένη στο ρυθμό

που χτύπησε τη γης με πόδια

λησμονημένα.

Σώματα βυθισμένα στα θεμέλια

του άλλου καιρού, γυμνά. Μάτια

προσηλωμένα προσηλωμένα, σ’ ένα σημάδι

που όσο κι αν θέλεις δεν το ξεχωρίζεις·

η ψυχή

που μάχεται για να γίνει ψυχή σου.

Μήτε κι η σιωπή είναι πια δική σου

εδώ που σταματήσαν οι μυλόπετρες.

Οχτώβρης 1935

«Γυμνοπαιδία», περιοδικό Τα Νέα Γράμματα, Φεβρουάριος 1936.

Από τον τόμο «Γιώργος Σεφέρης, Ποιήματα», εκδ. Ίκαρος, 20^η έκδοση, 2000.