Νίκος Γκάτσος, "Ελεγείο"

 

ΕΛΕΓΕΙΟ

Στη φωτιά του ματιού σου θα χαμογέλασε κάποτε ο Θεός

Θα ’κλεισε την καρδιά της η άνοιξη σα μιας αρχαίας ακρογιαλιάς

        μαργαριτάρι.

Τώρα καθώς κοιμάσαι λαμπερός

Στους παγωμένους κάμπους που οι αγράμπελες

Γίναν βαλσαμωμένα φτερά μαρμάρινα περιστέρια

Βουβά παιδιά της απαντοχής −

Ήθελα να ’ρθεις μια βραδιά σα βουρκωμένο σύννεφο

Άχνη της πέτρας πάχνη της ελιάς

Γιατί στο αγνό σου μέτωπο

Κάποτε θα ’βλεπα κι εγώ

Το χιόνι των προβάτων και των κρίνων

Μα πέρασες απ’ τη ζωή σαν ένα δάκρυ της θάλασσας

Σα λαμπηδόνα καλοκαιριού και στερνοβρόχι του Μάη

Κι ας ήσουν μια φορά κι εσύ ένα γεράνιο κύμα της

Ένα πικρό βότσαλό της

Ένα μικρό χελιδόνι της σ’ ένα πανέρημο δάσος

Χωρίς καμπάνα τη χαραυγή χωρίς λυχνάρι το απόβραδο

Με τη ζεστή σου καρδιά γυρισμένη στα ξένα

Στα χαλασμένα δόντια της άλλης ακρογιαλιάς

Στα γκρεμισμένα νησιά της αγριοκερασιάς και της φώκιας.

Από τη συλλογή «Αμοργός», εκδ. Ίκαρος, 1990, στ΄ έκδοση.

Στην εικόνα:

Alexei von Jawlensky, «Still Life with Bottle, Bread and red Wallpaper with Swallows», (1915).

Πηγή για την εικόνα: Wikimedia Commons.

Νίκος Γκάτσος, "Ο ιππότης και ο θάνατος"

Ο ΙΠΠΟΤΗΣ ΚΑΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ

(1513)

Dürer zum Gedächtnis

Καθώς σε βλέπω ακίνητο

Με του Ακρίτα τ’ άλογο και το κοντάρι του Αη-Γιωργιού να

         ταξιδεύεις στα χρόνια

Μπορώ να βάλω κοντά σου

Σ’ αυτές τις σκοτεινές μορφές που θα σε παραστέκουν αιώνια

Ώσπου μια μέρα να σβυστείς κι εσύ παντοτινά μαζί τους

Ώσπου να γίνεις πάλι μια φωτιά μες στη μεγάλη Τύχη που σε

         γέννησε

Μπορώ να βάλω κοντά σου

Μια νεραντζιά στου φεγγαριού τους χιονισμένους κάμπους

Και το μαγνάδι μιας βραδιάς να ξεδιπλώσω μπροστά σου

Με τον Αντάρη κόκκινο να τραγουδάει τα νιάτα

Με το Ποτάμι τ᾿ Ουρανού να χύνεται στον Αύγουστο

Και με τ’ Αστέρι του Βοριά να κλαίει και να παγώνει —

Μπορώ να βάλω λιβάδια

Νερά που κάποτε πότισαν τα κρίνα της Γερμανίας

Κι αυτά τα σίδερα που φορείς μπορώ να σου τα στολίσω

Μ᾿ ένα κλωνί βασιλικό κι ένα ματσάκι δυόσμο

Με του Πλαπούτα τ’ άρματα και του Νικηταρά τις πάλες.

Μα εγώ που είδα τους απογόνους σου σαν πουλιά

Να σκίζουν μιαν ανοιξιάτικη αυγή τον ουρανό της πατρίδας μου

Κι είδα τα κυπαρίσσια του Μοριά να σωπαίνουν

Εκεί στον κάμπο του Αναπλιού

Μπροστά στην πρόθυμη αγκαλιά του πληγωμένου πελάγου

Όπου οι αιώνες πάλευαν με τους σταυρούς της παλληκαριάς

Θα βάλω τώρα κοντά σου

Τα πικραμένα μάτια ενός παιδιού

Και τα κλεισμένα βλέφαρα

Μέσα στη λάσπη και το αίμα της Ολλανδίας.

Αυτός ο μαύρος τόπος

Θα πρασινίσει κάποτε.

Το σιδερένιο χέρι του Γκετς θ’ αναποδογυρίσει τ’ αμάξια

Θα τα φορτώσει θημωνιές από κριθάρι και σίκαλη

Και μες στους σκοτεινούς δρυμούς με τις νεκρές αγάπες

Εκεί που πέτρωσε ο καιρός ένα παρθένο φύλλο

Στα στήθια που σιγότρεμε μια δακρυσμένη τριανταφυλλιά

Θα λάμπει ένα άστρο σιωπηλό σαν ανοιξιάτικη μαργαρίτα.

Μα συ θα μένεις ακίνητος

Με του Ακρίτα τ’ άλογο και το κοντάρι τ’ Αη-Γιωργιού θα

         ταξιδεύεις στα χρόνια

Ένας ανήσυχος κυνηγός απ’ τη γενιά των ηρώων

Μ’ αυτές τις σκοτεινές μορφές που θα σε παραστέκουν αιώνια

Ώσπου μια μέρα να σβυστείς και συ παντοτεινά μαζί τους

Ώσπου να γίνεις πάλι μια φωτιά μες στη μεγάλη Τύχη που σε

         γέννησε

Ώσπου και πάλι στις σπηλιές των ποταμιών ν’ αντηχήσουν

Βαριά σφυριά της υπομονής

Όχι για δαχτυλίδια και σπαθιά

Αλλά για κλαδευτήρια κι αλέτρια.

Από τη συλλογή «Αμοργός», 6^η έκδοση, 1990, εκδ. Ίκαρος.

Στην εικόνα: Albrecht Durer, "Knight, Death and the Devil (The Rider)", 1513.

Νίκος Γκάτσος, "Αμοργός"

(Απόσπασμα)

Χρόνια και χρόνια πάλεψα με το μελάνι και το σφυρί βασανισμένη καρδιά μου

Με το χρυσάφι και τη φωτιά για να σου κάμω ένα κέντημα

Ένα ζουμπούλι πορτοκαλιάς

Μιαν ανθισμένη κυδωνιά να σε παρηγορήσω

Εγώ που κάποτε σ’ άγγιξα με τα μάτια της πούλιας

Και με τη χαίτη του φεγγαριού σ’ αγκάλιασα και χορέψαμε μες στους καλοκαιριάτικους κάμπους

Πάνω στη θερισμένη καλαμιά και φάγαμε μαζί το κομμένο τριφύλλι

Μαύρη μεγάλη μοναξιά με τόσα βότσαλα τριγύρω στο λαιμό τόσα χρωματιστά πετράδια στα μαλλιά σου.

Από τη συλλογή "Αμοργός", Αθήνα 2002, Εκδόσεις Πατάκη

Νίκος Γκάτσος, "Του φεγγαριού"

Στου Διγενή τα κάστρα

(Η τρελή του φεγγαριού)

Ψηλά στου Διγενή τ’ αλώνια

τις νύχτες του καλοκαιριού

του κάτω κόσμου τα τελώνια

με λεν τρελή του φεγγαριού.

Ψηλά στου Διγενή τα κάστρα

στον τάφο του νεκρού παλικαριού

τα νυχτοπούλια κάτω απ’ τ’ άστρα

με λεν τρελή του φεγγαριού.

Μα εγώ χρυσόβουλο κρατάω

από καιρούς βυζαντινούς

και τ’ άγρια βάθη που κοιτάω

δεν τα χωράει ανθρώπου νους.

ΕΛΛΗ ΠΑΣΠΑΛΑ - ΣΤΟΥ ΔΙΓΕΝΗ ΤΑ ΚΑΣΤΡΑ

Μουσική: Μ. Χατζιδάκις, στίχοι: Ν. Γκάτσος

*    *    *

Χάρτινο το φεγγαράκι

Θα φέρει η θάλασσα πουλιά

κι άστρα χρυσά τ’ αγέρι

να σου χαϊδεύουν τα μαλλιά

να σου φιλούν το χέρι.

Χάρτινο το φεγγαράκι

ψεύτικη η ακρογιαλιά

αν με πίστευες λιγάκι

θα ’ταν όλα αληθινά.

Δίχως τη δική σου αγάπη

δύσκολα περνά ο καιρός.

δίχως τη δική σου αγάπη

είν’ ο κόσμος πιο μικρός.

Χάρτινο το φεγγαράκι

ψεύτικη η ακρογιαλιά

αν με πίστευες λιγάκι

θα ’ταν όλα αληθινά.

ΝΑΝΑ ΜΟΥΣΧΟΥΡΗ - ΧΑΡΤΙΝΟ ΤΟ ΦΕΓΓΑΡΑΚΙ

Μουσική: Μ. Χατζιδάκις, στίχοι: Ν. Γκάτσος

Πηγή:

"Νίκος Γκάτσος, Όλα τα τραγούδια", εκδ. Πατάκη, β' εκτύπωση, Φεβρουάριος 2000.