Κωνσταντίνος Π. Καβάφης, "Ποιήματα"

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΣΚΑΛΙ

Εις τον Θεόκριτο παραπονιούνταν

μια μέρα ο νέος ποιητής Ευμένης·

«Τώρα δυο χρόνια πέρασαν που γράφω

κ’ ένα ειδύλλιο έκαμα μονάχα.

Το μόνον άρτιόν μου έργον είναι.

Αλλοίμονον, είν’ υψηλή το βλέπω,

πολύ υψηλή της Ποιήσεως η σκάλα·

κι απ’ το σκαλί το πρώτο εδώ που είμαι

ποτέ δεν θ’ ανεβώ ο δυστυχισμένος».

Είπ’ ο Θεόκριτος· «Αυτά τα λόγια

ανάρμοστα και βλασφημίες είναι.

Κι αν είσαι στο σκαλί το πρώτο, πρέπει

να ’σαι υπερήφανος κ’ ευτυχισμένος.

Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι·

τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα.

Κι αυτό ακόμη το σκαλί το πρώτο

πολύ από τον κοινό τον κόσμο απέχει.

Εις το σκαλί για να πατήσεις τούτο

πρέπει με το δικαίωμά σου να ’σαι

πολίτης εις των ιδεών την πόλι.

Και δύσκολο στην πόλι εκείνην είναι

και σπάνιο να σε πολιτογραφήσουν.

Στην αγορά της βρίσκεις Νομοθέτας

που δεν γελά κανένας τυχοδιώκτης.

Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι·

τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα».

[1899]

Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

Ώσπερ ου βασιλεύς, αλλ’ υποκριτής,

μεταμφιέννυται χλαμύδα φαιάν αντί της τραγικής εκείνης,

και διαλαθὼν υπεχώρησεν.

                     Πλούταρχος, Βίος Δημητρίου

Σαν τον παραίτησαν οι Μακεδόνες

κι απέδειξαν πως προτιμούν τον Πύρρο

ο βασιλεύς Δημήτριος (μεγάλην

είχε ψυχή) καθόλου − έτσι είπαν −

δεν φέρθηκε σαν βασιλεύς. Επήγε

κ’ έβγαλε τα χρυσά φορέματά του,

και τα ποδήματά του πέταξε

τα ολοπόρφυρα. Με ρούχ’ απλά

ντύθηκε γρήγορα και ξέφυγε.

Κάμνοντας όμοια σαν ηθοποιός

που όταν η παράστασις τελειώσει,

αλλάζει φορεσιά κι απέρχεται.

[1906]

Η ΣΑΤΡΑΠΕΙΑ

Τί συμφορά, ενώ είσαι καμωμένος

για τα ωραία και μεγάλα έργα

η άδικη αυτή σου η τύχη πάντα

ενθάρρυνσι κ’ επιτυχία να σε αρνείται·

να σ’ εμποδίζουν ευτελείς συνήθειες,

και μικροπρέπειες, κι αδιαφορίες.

Και τί φρικτή η μέρα που ενδίδεις,

(η μέρα που αφέθηκες κ’ ενδίδεις),

και φεύγεις οδοιπόρος για τα Σούσα,

και πηαίνεις στον μονάρχην Αρταξέρξη

που ευνοϊκά σε βάζει στην αυλή του,

και σε προσφέρει σατραπείες και τέτοια.

Και συ τα δέχεσαι με απελπισία

αυτά τα πράγματα που δεν τα θέλεις.

Άλλα ζητεί η ψυχή σου, γι’ άλλα κλαίει·

τον έπαινο του Δήμου και των Σοφιστών,

τα δύσκολα και τ’ ανεκτίμητα Εύγε·

την Αγορά, το Θέατρο, και τους Στεφάνους.

Αυτά πού θα σ’ τα δώσει ο Αρταξέρξης,

αυτά πού θα τα βρεις στη σατραπεία·

και τί ζωή χωρίς αυτά θα κάμεις.

[1910]

ΤΥΑΝΕΥΣ ΓΛΥΠΤΗΣ

Καθώς που θα το ακούσατε, δεν είμ’ αρχάριος.

Κάμποση πέτρα από τα χέρια μου περνά.

Και στην πατρίδα μου, τα Τύανα, καλά

με ξέρουνε· κ’ εδώ αγάλματα πολλά

με παραγγείλανε συγκλητικοί.

                                                    Και να σας δείξω

αμέσως μερικά. Παρατηρείστ’ αυτήν την Ρέα·

σεβάσμια, γεμάτη καρτερία, παναρχαία.

Παρατηρήστε τον Πομπήιον. Ο Μάριος,

ο Αιμίλιος Παύλος, ο Αφρικανός Σκιπίων.

Ομοιώματα, όσο που μπόρεσα, πιστά.

Ο Πάτροκλος (ολίγο θα τον ξαναγγίξω).

Πλησίον στου μαρμάρου του κιτρινωπού

εκείνα τα κομμάτια, είν’ ο Καισαρίων.

Και τώρα καταγίνομαι από καιρό αρκετό

να κάμω έναν Ποσειδώνα. Μελετώ

κυρίως για τ’ άλογά του, πώς να πλάσω αυτά.

Πρέπει ελαφρά έτσι να γίνουν που

τα σώματα, τα πόδια των να δείχνουν φανερά

που δεν πατούν την γη, μόν’ τρέχουν στα νερά.

Μα νά το έργον μου το πιο αγαπητό

που δούλεψα συγκινημένα και το πιο προσεκτικά·

αυτόν, μια μέρα του καλοκαιριού θερμή

που ο νους μου ανέβαινε στα ιδανικά,

αυτόν εδώ ονειρεύομουν τον νέον Ερμή.

[1911]

ΦΙΛΕΛΛΗΝ

Την χάραξι φρόντισε τεχνικά να γίνει.

Έκφρασις σοβαρή και μεγαλοπρεπής.

Το διάδημα καλύτερα μάλλον στενό·

εκείνα τα φαρδιά των Πάρθων δεν με αρέσουν.

Η επιγραφή, ως σύνηθες, ελληνικά·

όχ’ υπερβολική, όχι πομπώδης −

μην τα παρεξηγήσει ο ανθύπατος

που όλο σκαλίζει και μηνά στην Ρώμη −

αλλ’ όμως βέβαια τιμητική.

Κάτι πολύ εκλεκτό απ’ το άλλο μέρος·

κανένας δισκοβόλος έφηβος ωραίος.

Προπάντων σε συστήνω να κυττάξεις

(Σιθάσπη, προς θεού, να μη λησμονηθεί)

μετά το Βασιλεύς και το Σωτήρ,

να χαραχθεί με γράμματα κομψά, Φιλέλλην.

Και τώρα μη με αρχίζεις ευφυολογίες,

τα «Πού οι Έλληνες;» και «Πού τα Ελληνικά

πίσω απ’ τον Ζάγρο εδώ, από τα Φράατα πέρα».

Τόσοι και τόσοι βαρβαρότεροί μας άλλοι

αφού το γράφουν, θα το γράψουμε κ’ εμείς.

Και τέλος μη ξεχνάς που ενίοτε

μας έρχοντ’ από την Συρία σοφισταί,

και στιχοπλόκοι, κι άλλοι ματαιόσπουδοι.

Ώστε ανελλήνιστοι δεν είμεθα, θαρρώ.

[1912]

ΕΝ ΤΩ ΜΗΝΙ ΑΘΥΡ

Με δυσκολία διαβάζω       στην πέτρα την αρχαία.

«Κύ[ρι]ε Ιησού Χριστέ».        Ένα «Ψυ[χ]ήν» διακρίνω.

«Εν τω μη[νί] Αθύρ»       «Ο Λεύκιο[ς] ε[κοιμ]ήθη».

Στη μνεία της ηλικίας       «Εβί[ωσ]εν ετών»,

το Κάππα Ζήτα δείχνει       που νέος εκοιμήθη.

Μες στα φθαρμένα βλέπω       «Αυτό[ν]… Αλεξανδρέα».

Μετά έχει τρεις γραμμές       πολύ ακρωτηριασμένες·

μα κάτι λέξεις βγάζω −       σαν «δ[ά]κρυα ημών», «οδύνην»,

κατόπιν πάλι «δάκρυα»,        και «[ημ]ίν τοις [φ]ίλοις πένθος».

Με φαίνεται που ο Λεύκιος      μεγάλως θ’ αγαπήθη.

Εν τω μηνί Αθύρ         ο Λεύκιος εκοιμήθη.

[1917]

Στην εικόνα: Σκίτσο του Κωνσταντίνου Μαλέα με ιδιόχειρη αφιέρωση (1923).

Πηγή για την εικόνα:

http://www.greek-language.gr/Resources/literature/tools/concordance/timeline.html?cnd_id=9