Έντιθ Σέντεργκραν, Τούμας Τρανστρέμερ, "Δύο ποιήματα", (μετάφραση - επίμετρο: Δέσποινα Καϊτατζή - Χουλιούμη)

Δύο ποιήματα, της Έντιθ Σέντεργκραν και του Τούμας Τρανστρέμερ, από το δίγλωσσο ποιητικό βιβλίο «Δέρμα από πεταλούδες - Επιλογές σουηδικής ποίησης», σε μετάφραση της Δέσποινας Καϊτατζή-Χουλιούμη, που αναμένεται να κυκλοφορήσει εντός των ημερών από τις Εκδόσεις Intellectum.

ΛΕΞΕΙΣ

Ζεστές λέξεις, όμορφες λέξεις, βαθιές λέξεις ...

Είναι σαν άρωμα απ’ ένα λουλούδι τη νύχτα

που κανείς δεν βλέπει.

Από πίσω τους παραμονεύει το άδειο διάστημα ...

Να είναι άραγε ο ελισσόμενος καπνός

από τον καυτό πυρήνα της αγάπης;

Έντιθ Σέντεργκραν, "Ποιήματα", (1916).

ORD

Varma ord, vackra ord, djupa ord...

De äro som doften av en blomma i natten

den man icke ser.

Bakom dem lurar den tomma rymden...

Kanske de äro den ringlande röken

från kärlekens varma härd?

Edith Södergran, "Dikter", (1916).

ALLEGRO

Παίζω Χάιντ μετά από μια σκοτεινή μέρα

και αισθάνομαι μια απλή ζέστη στα χέρια.

Τα πλήκτρα θέλουν. Χτυπούν απαλά σφυριά.

Οι τόνοι είναι πράσινοι, ζωντανοί, γαλήνιοι.

Οι τόνοι λένε ότι η ελευθερία υπάρχει

και ότι κάποιος δε πληρώνει φόρο στον Καίσαρα.

Βάζω τα χέρια στις χαϊντοτσέπες μου

και μιμούμαι κάποιον που κοιτά τον κόσμο ήρεμα.

Σηκώνω την χαϊντοσημαία μου – που σημαίνει:

“Δεν υποτασσόμαστε. Θέλουμε όμως ειρήνη.”

Η μουσική είναι ένα γυάλινο σπίτι στην πλαγιά

όπου οι πέτρες πετούν, οι πέτρες κυλάνε.

Οι πέτρες κυλώντας το διαπερνούν

μα άθικτο παραμένει κάθε του τζάμι.

Τούμας Τρανστρέμερ, "Ο ημιτελής ουρανός", (1962).

ALLEGRO

Jag spelar Haydn efter en svart dag

och känner en enkel värme i händerna.

Tangenterna vill. Milda hammare slår.

Klangen är grön, livlig och stilla.

Klangen säger att friheten finns

och att någon inte ger kejsaren skatt.

Jag kör ner händerna i mina haydnfickor

och härmar en som ser lugnt på världen.

Jag hissar haydnflaggan – det betyder:

”Vi ger oss inte. Men vill fred.”

Musiken är ett glashus på sluttningen

där stenarna flyger, stenarna rullar.

Och stenarna rullar tvärs igenom

men varje ruta förblir hel.

Tomas Tranströmer, "Den halvfärdiga himlen", (1962).

ΕΝΤΙΘ ΣΕΝΤΕΡΓΚΡΑΝ (1892 - 1923). Η Έντιθ Σέντεργκραν δηλώνει σε μια εισαγωγική σημείωση: «Ότι η ποίησή μου είναι ποίηση κανείς δεν μπορεί ν’ αρνηθεί, ότι είναι έμμετρος λόγος δεν μπορώ να ισχυριστώ. Προσπάθησα να φέρω μερικά αντιφατικά ποιήματα σ’ έναν ρυθμό κι έτσι μου έγινε κατανοητό ότι κατέχω τη δύναμη του λόγου και της εικόνας μόνο υπό πλήρη ελευθερία, δηλαδή σε βάρος του ρυθμού. Τα ποιήματά μου μπορούν να εκληφθούν ως απρόσεκτα ιχνογραφήματα. Όσο αφορά το περιεχόμενο, αφήνω τη συνείδησή μου να δομήσει ότι ο νους μου παρατηρεί σε μια στάση αναμονής. Η αυτοπεποίθησή μου οφείλεται στο ότι έχω αίσθηση της διάστασής μου. Δεν μου αρμόζει να κάνω τον εαυτό μικρότερο απ’ ό,τι είμαι.» Η λύρα του Σεπτέμβρη, (1918).

    Η Έντιθ Ιρένε Σέντεργκραν, Φιλανδοσουηδή ποιήτρια, γεννήθηκε στην Αγία Πετρούπολη στις 4.4.1892 και πέθανε στις 24.6.1923 στη Ραϊβόλα της Φιλανδίας. Πατέρας της ήταν ο Ματίας Σέντεργκραν και μητέρα της η Χελένα Χόλμρους. Πήρε γερμανική εκπαίδευση στην Αγία Πετρούπολη και έζησε σε πολυπολιτισμικό και πολύγλωσσο περιβάλλον. Πέθανε από φυματίωση όπως και ο πατέρας της.

     Η Έντιθ Σέντεργκραν ήταν η πρώτη Σκανδιναβή μοντερνίστρια. Κατά την εποχή της, ιδέες και σκέψεις για την ανανέωση όλων των αξιών για ένα ισχυρό και δημιουργικό άτομο, ενώθηκαν στο πνεύμα της χειραφετημένης «μοντέρνας γυναίκας». Με το καινοτόμο, οραματικό και ριζοσπαστικό έργο της εισήγαγε στην σκανδιναβική ποίηση τα ευρωπαϊκά ρεύματα, όπως τον συμβολισμό, τον εξπρεσιονισμό και τη ρωσική πρωτοπορία. Το καινοτόμο και ανατρεπτικό έργο της που μεταφράστηκε σε πάρα πολλές γλώσσες αποτελείται από τις ακόλουθες ποιητικές συλλογές: «Ποιήματα», (1916), (από την οποία και τα οκτώ ποιήματα σ’ αυτόν τον τόμο), «Η λύρα του Σεπτέμβρη», (1918), «Ανάκατες παρατηρήσεις» (αφορισμοί), (1919), «Ο βωμός του ρόδου», (1919), «Του μέλλοντος σκιά», (1920), και μετά θάνατον «Η χώρα που δεν είναι» [Εναπομειναντα ποιήματα] (1925).

ΤΟΥΜΑΣ ΤΡΑΝΣΤΡΕΜΕΡ (1931-2015). Ο Τούμας Γέστα Τρανστρέμερ, Σουηδός ποιητής και μεταφραστής, γεννήθηκε στη Στοκχόλμη στις 15.4.1931 όπου και πέθανε στις 26.3.2015. Ήταν ψυχολόγος και εργάστηκε σε διάφορα ιδρύματα. Ήταν λάτρης της ποίησης και της μουσικής. Το 2011 η Σουηδική Ακαδημία τού απένειμε το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Το έργο του Τούμας Τρανστρέμερ είναι γνωστό σε όλο τον κόσμο και έχει μεταφραστεί σε εξήντα γλώσσες. Το συνολικό ποιητικό έργο του εκδόθηκε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Printa, το 2004, σε μετάφραση του Βασίλη Παπαγεωργίου.

    "Το έργο του χαρακτηρίζεται από την αγάπη του για τη σκανδιναβική φύση και διαπνέεται από  πνευματικότητα. Χαρακτηρίζεται από ευαισθησία και λυρισμό, από μια καλά μελετημένη και αρμονική φόρμα επίσης δε από μια θρησκευτική πνευματικότητα. Είναι πιστός στην παράδοση και συγχρόνως αποτελεί μέρος των νεωτεριστικών ρευμάτων. Το έργο του συνδέει αρμονικά διαφορετικά καλλιτεχνικά είδη." "..." Ο Tomas Tranströmer είναι ένας καλλιτέχνης του οποίου το λυρικό έργο μπορεί να περιγραφεί με τους ίδιους σχεδόν όρους που χρησιμοποίησε ο ίδιος του για να περιγράψει το μουσικό έργο του Edvard Grieg”. MagdalenaSylk

http://signum.se/tomastranstromer-%E2%80%93-en-konstnar-i-norr/.

    Το ποιητικό έργο του αποτελείται από τις ακόλουθες ποιητικές συλλογές: «17 ποιήματα», (1954), «Μυστικά καθ’ οδόν», (1958), «Ο ημιτελής ουρανός», (1962), «Ήχοι και ίχνη», (1966), «Βλέποντας στο σκοτάδι», (1970), «Μονοπάτια», (1973), «Θάλασσες της Βαλτικής», (1974), «Το φράγμα αλήθειας», (1978), «Η έρημη πλατεία», (1983), «Για ζωντανούς και νεκρούς», (1989), «Η πένθιμη γόνδολα», (1996), «Φυλακή», (2001), «Το μεγάλο αίνιγμα», (2004). Τα επτά ποιήματά του που περιέχονται στο παρόν βιβλίο είναι από τις ποιητικές συλλογές: «Ημιτελής ουρανός», «Η έρημη πλατεία», «Για ζωντανούς και νεκρούς» και «Η πένθιμη γόνδολα».

Η Δέσποινα Καϊτατζή Χουλιούμη είναι κλινικός ψυχολόγος -ψυχοθεραπεύτρια, (MSc) της Σχολής Εφαρμοσμένης Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Ουψάλα Σουηδίας, όπου έζησε και εργάστηκε στην Ανοιχτή Μονάδα της Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Ουψάλα, όπως και στο ΚΕΔΔΥ Σερρών, όπου και διετέλεσε Διοικητικός Προϊστάμενος, είναι μέλος της Εταιρίας «Η Συντροφιά της Karin Boye» (Karin Boye Sällskapet), και μέλος της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης (ΕΛΘ). Έχει εκδώσει το δίγλωσσο ποιητικό βιβλίο «Δέρμα από πεταλούδες-Επιλογές σουηδικής ποίησης», 2018, εκδ. Intellectum σε δική της μετάφραση, καθώς και τις ποιητικές συλλογές «Λιγοστεύουν οι λέξεις», εκδ. Μελάνι, (2017), «Διαδρομές» εκδ. Γαβριηλίδης, (2015), «Συναισθηματικό αλφαβητάρι», εκδ. UNIVERSITY STUDIO PRESS, (2009), «Ο Δρόμος», εκδ. Δήμου Σερρών (2006). Ποιήματά της δημοσιεύτηκαν σε έντυπα και ηλεκτρονικά λογοτεχνικά περιοδικά και περιέχονται σε ποιητικές ανθολογίες, όπως και μεταφράσεις της από τα σουηδικά. Είναι τακτική συνεργάτης του λογοτεχνικού περιοδικού http://www.intellectum.org, όπου δημοσιεύονται μεταφράσεις της. Ποιήματά της έχουν μεταφραστεί στα ιταλικά, αγγλικά, γερμανικά και βουλγαρικά.